Od jaskini do dworu polskiego, rowerowa podróż w czasie

Pierwszą przerwę możemy sobie zrobić praktycznie na początku naszej przejażdżki, a dokładnie w położonym na prawym brzegu Białego Dunajca rezerwacie Bór na Czerwonem. Jest to jeden z najstarszych rezerwatów przyrody w Polsce, powstały w 1925 roku, m.in. z inicjatywy wybitnego botanika Władysława Szafera. Obszar ten, podobnie jak kilka innych w Kotlinie Nowotarskiej, został objęty ochroną czynną jako torfowisko wysokie. Odcięty od wód gruntowych przez pokłady gliny, zasilany jedynie przez wody opadowe, z niskim wskaźnikiem pH, wykształcił charakterystyczną szatę roślinną. Występuje tu przeszło 100 gatunków kwiatów, wątrobowców i mchów. Niektóre z nich zostały ujęte w „Czerwonej księdze gatunków zagrożonych”. Najcenniejsze gatunki to kukułka plamista z rodziny storczykowatych czy rosiczka okrągłolistna. Na uwagę zasługuje także pewien gatunek glonu, którego plecha w okresie jesiennym przybiera kolor czerwony, co odzwierciedliło się w nazwie rezerwatu.

Chociaż największe skarby botaniczne znajdują się blisko ziemi, cuda natury możemy zaobserwować także z oddali: wystarczy wejść kilkaset metrów w głąb rezerwatu i wspiąć się na taras widokowy, aby zobaczyć cały rezerwat z góry, albo przejść się po drewnianych pomostach i obserwować pełne zieleni dywany mchów. Polecamy jednak zostawić sobie widok Tatr oświetlonych zachodzącym słońcem jako wisienkę na torcie po całodziennej wycieczce.

Z Rezerwatu Bór na Czerwonem wskakujemy na znany już nam z wcześniejszego wyjazdu w stronę Czarnego Dunajca szlak, poprowadzony w zdecydowanej większości drogami z wyłączeniem ruchu kołowego lub jedynie z ruchem lokalnym. Tym razem najpierw pojedziemy pięknym szutrem przez formacje leśne charakterystyczne dla terenów bagiennych, by po kilku kilometrach wyjechać na otwartą przestrzeń, skąd otwiera się widok na Tatry po prawej stronie, Gorce po lewej oraz Pieniny, których wierzchołki majaczyć będą przed nami.

Dojeżdżając do Nowej Białej, warto skręcić w prawo za cmentarzem, żeby zobaczyć tyły zabudowań wsi. Co może być w tym ciekawego? Otóż układ wsi jest dość specyficzny. Główną osią są dwie równoległe ulice, przy których stoją domy ciasno przylegające do siebie. Przez szerokie bramy można dostać się na podwórko z zabudowaniami gospodarczymi, a na końcu długiej działki znajdują się dodatkowe zabudowania do przechowywania siana.

Kierując się na południe, opuszczamy Nową Białą, by po chwili dojechać do Obłazowej. Jest to skała po lewej stronie Białki, która jest fragmentem Rezerwatu Przełomu Białki pod Krempachami. Wapienna skała, wznosząca się nad okoliczny obszar na wysokość około 50 metrów, jest skałą bliźniaczą do położonej na drugim brzegu rzeki Kramnicy i obie geologicznie stanowią część Pienińskiego Pasa Skałkowego. Zbudowane z wapieni krynoidowych zostały rozdzielone przez Białkę, która utworzyła tu przełom szerokości 100 metrów. Brzeg rzeki, pełen granitowych otoczaków naniesionych przez tysiące lat spod Tatr, to znakomite miejsce na piknik. Możemy spróbować powspinać się na jedną z kilkunastu obitych dróg wspinaczkowych, zanurzyć się w chłodnych wodach górskiej rzeki lub eksplorować okolicę.

W Obłazowej znajdują się trzy jaskinie, wśród których jedna była areną intensywnych działań archeologicznych. Od 1985 roku prowadzono szereg badań, które pozwoliły odnaleźć szczątki m.in. hieny jaskiniowej, nosorożca włochatego i lwa jaskiniowego! Najstarsze ślady tutejszej bytności człowieka datuje się na około 40 tysięcy lat. Wśród znalezisk warto wspomnieć najstarszy bumerang na świecie (30 tysięcy lat p.n.e.), wykonany z ciosu mamuta o długości 71 centymetrów.

Możemy także udać się na szczyt skały i otoczeni pięknym widokiem wyobrazić sobie, że uczestniczymy w słowiańskim ognisku sobótkowym, którego ślady także tu odkryto. Należy jednak pamiętać o tym, że jest to rezerwat i powinniśmy z rozwagą korzystać z uroków tego miejsca, by nie szkodzić przeszło 100 gatunkom roślin wapieniolubnych.

Po pikniku pod skałą, eksploracji jaskiń i moczeniu nóg w zimnych wodach Białki wracamy do Nowej Białej i możemy wybrać inną drogę niż ta, którą przybyliśmy, żeby zobaczyć fronty domów z bramami na podwórza. Na skrzyżowaniu koło kościoła czeka nas wybór drogi, którą możemy dojechać w okolicę Dębna. Możemy pojechać na wprost i drogą gruntową dojechać tam bezpośrednio, pojechać w prawo w stronę Krempach i dalej asfaltem przez Frydman i wałem zbiornika Czorsztyńskiego do Dębna lub zaraz za przejechaniem mostu na Białej odbić w lewo i niespiesznie podążać drogą polną obok zakładu eksploatacji kruszywa.

Niezależnie od wybranej drogi w Dębnie warto zobaczyć kościół pw. Świętego Michała Archanioła z XV wieku, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Przy ujściu Dunajca do Zbiornika Czorsztyńskiego wracamy na szlak rowerowy Velo Dunajec i kierujemy się na zachód w stronę Łopusznej. Początkowo jedziemy koroną wałów wzdłuż monotonnych czerwono-białych barierek, które na szczęście kończą się pod koniec wsi i możemy cieszyć się szlakiem poprowadzonym wzdłuż Dunajca.

Dojechawszy do Łopusznej, możemy chwilowo zboczyć ze szlaku i udać się na drugą stronę Dunajca. Przejazd przez most możemy potraktować jako swoistą podróż w czasie, gdyż zaraz za nim, po prawej stronie, znajduje się drewniany kościół Świętej Trójcy i św. Antoniego Opata, którego historia sięga XIV wieku. Dalej usytuowany jest dwór w Łopusznej, zwany także dworem Tetmajerów. Wybudowany pod koniec XVIII wieku, jest przepięknym przykładem typowego dworu polskiego. Modrzewiowa konstrukcja, łamany, kryty gontem dach, centralnie umieszczony ganek oraz wystrój wnętrza pozwolą nam wyobrazić sobie, jak mogło wyglądać życie na polskim dworze przeszło 100 lat temu. Aktualnie miejsce to służy jako muzeum etnograficzne, filia Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.

Ostatnim etapem wycieczki jest dojazd przez Waksmund do Nowego Targu. Będąc już w granicach miasta, miniemy jeszcze jeden ciekawy obiekt. Po prawej stronie, na przeciwległym brzegu, zobaczymy przyklejoną do skarpy betonową konstrukcję. Jest to stary wskaźnik poziomu Dunajca. Widząc, jaka jest różnica między stanem normalnym a górną wartością, można sobie wyobrazić, jakie ilości wody potrafi nieść rzeka. Kawałek dalej, przy Miejscu Obsługi Rowerzystów, zobaczymy, gdzie łączą się wody Czarnego i Białego Dunajca, tworząc największą rzekę w regionie. Stąd mamy jedynie kilkaset metrów do zamknięcia naszej pętli, więc możemy udać się jeszcze na drugi brzeg, by pozwiedzać Nowy Targ, lub dojechać do Boru na Czerwonem i znów zaszyć się w zieleni rezerwatu.