Gdzie pluszcz daje nurka…

Gdy dojedziesz do wiaty turystycznej, możesz przy niej zostawić rower i wąską ścieżką za wiatą zejść do ukrytego w lesie wodospadu na potoku Kacwinianka, tuż poniżej ujścia Hawiarskiego Potoku. Wodospad, choć niewielki, jest niezwykle urokliwy. 

Jak doszło do jego powstania? Na pewno wymagało to sporo czasu. Nawet tak małych rozmiarów wodospady tworzą się przez tysiące lat, zazwyczaj na już istniejącej rzece lub potoku. Kiedy w wyniku ruchów tektonicznych dochodzi do osunięcia się koryta, powstaje skalne urwisko. Woda spada z niego z ogromną siłą, niosąc ze sobą skalny rumosz. Siła spadającej wody i kamieni przyczynia się do erozji, dodatkowo pogłębiającej dno rzeki lub potoku pod wodospadem. Niektóre wodospady powstają w miejscach, gdzie rzeka przecina warstwę twardych skał, po których napotyka bardziej miękkie podłoże. Ponieważ wcina się w nie znacznie szybciej niż w twarde skały, stopniowo tworzy stopień wodny.

Przy kacwińskim wodospadzie zawsze panuje chłód, nawet w najgorętsze dni. To zasługa nie tylko wody, lecz również cienia rzucanego przez wierzby i olchy porastające brzegi. Drzewa te uwielbiają wodę i to przede wszystkim one tworzą nadwodne zarośla i zadrzewienia, stanowiące dom i schronienie ogromnej liczby gatunków zwierząt. Jeśli dopisze Ci szczęście, może uda Ci się spotkać jednego z najciekawszych mieszkańców tego miejsca. To pluszcz – niewielki ptaszek o niezwykłych umiejętnościach. Nie tylko potrafi nurkować (nawet pod prąd i pod lodem), również biegać po dnie! Z dna i spod kamieni wygrzebuje niewielkie bezkręgowce, którymi się żywi. Szczególnie lubi kamieniste rzeki i potoki, z dużymi głazami – okolice wodospadu w Kacwinie są dla niego idealne! Pluszcz buduje swoje gniazdo z mchów, liści, korzonków i źdźbeł traw. Najczęściej umieszcza je w szczelinach skalnych lub wśród korzeni rosnących nad wodą drzew: wierzb i olch. Czasem buduje swój dom na czole wodospadu, za zasłoną spadającej wody!

Gdzie inżynier bóbr ciężko pracuje…

Pedałując dzielnie przez kolejne siedem kilometrów dotrzesz nad Kacwiński Potok. W okolicy punktu zaznaczonego podanymi współrzędnymi geograficznymi (49°23’08.2″N 20°15’19.1″E) zobaczysz ścięte drzewa i krzewy. To robota jednego z najwybitniejszych inżynierów w świecie przyrody – bobra.

Te niezwykłe zwierzęta za pomocą ostrych siekaczy ścinają zarówno potężne drzewa, jak i niewielkie drzewka. Niektóre stanowią ich pożywienie – oczywiście nie zjadają ich w całości, wcinają delikatne gałązki i liście. Przed zimą gromadzą zapasy pod wodą, sprytnie wykorzystując ją jako naturalną lodówkę. Inne drzewa i gałęzie służą jako budulec tam – a te niekiedy są naprawdę spore. Budując przegradzające rzeki i potoki tamy, bobry dostosowują środowisko do swoich potrzeb. I choć niektórzy widzą w bobrach szkodniki, tak naprawdę są to nasi najwięksi sprzymierzeńcy w walce z suszą i powodziami. Bobry, tworząc rozlewiska, spowalniają spływ wody, dzięki czemu ma ona czas powoli wsiąkać w ziemię. Te same rozlewiska hamują również fale powodziowe. A biorąc pod uwagę to, że w wyniku zmian klimatycznych mamy narastający problem zarówno z suszami, jak i powodziami – tym bardziej powinniśmy docenić te pracowite gryzonie!

Gdzie wydra nocami harcuje…

Jadąc jeszcze 15 kilometrów dotrzesz do chyba najbardziej malowniczego punktu wycieczki. To przełom Białki, gdzie ta górska rzeka utworzyła liczne meandry, wyspy i łachy, dzięki czemu wygląda jak fantazyjnie zapleciony warkocz. W pogodny dzień widać stąd również Tatry. Takie miejsca są nie tylko atrakcyjne dla nas – kto nie lubi posiedzieć nad rzeką i podziwiać piękne widoki?

Również wiele gatunków zwierząt pojawia się tu, by odpocząć, pożywić się, założyć gniazdo lub norę i wychować młode. Wśród tych zwierząt jest wydra, należący do łasicowatych ssak (podobnie jak na przykład borsuk, kuna czy łasica), który spędza w wodzie większość swojego czasu. Tu poluje (głównie na ryby, ale nie pogardzi również płazami oraz jajami lub pisklętami wodnych ptaków). Tu również bawią się młode wydry, zdobywając umiejętności potrzebne im w dorosłym życiu. Nory, w których młode przychodzą na świat, położone są nad wodą, często wśród korzeni wierzb i innych nadwodnych drzew. Wydra jest bardziej aktywna nocą niż w dzień i nie jest łatwo ją zobaczyć. Można za to natknąć się na jej ślady: odcisk łapki na błocie lub śniegu oraz charakterystyczne odchody, które zawsze umieszcza w widocznym miejscu, tworząc tak zwane latryny. A dlaczego tak dumnie eksponuje swoje kupy? Otóż jest to jej sposób na znakowanie terytorium. Kiedy więc będziesz nad Białką, możesz rozejrzeć się po co większych kamieniach na rzece lub tuż przy brzegu. Jeśli na którymś znajdziesz odchody, będziesz wiedział(a), że to wydrze królestwo!

Gdzie kormoranowi można spojrzeć w oczy…

Zbiornik Czorsztyński powstał w 1997 roku, w wyniku zbudowania zapory wodnej na Dunajcu w Niedzicy, pomiędzy Pieninami Spiskimi a Właściwymi. Powstanie zbiornika drastycznie zmieniło uwarunkowania przyrodnicze tego terenu. Zbiorniki zaporowe stanowią fizyczną barierę dla organizmów wodnych, zmieniają warunki hydrologiczne otaczających je terenów, nie wspominając o tym, że zalanie powoduje zniszczenie siedlisk.

Są jednak zwierzęta, które chętnie wykorzystują takie miejsca. W zależności od charakteru brzegów, głębokości akwenu, amplitudy i tempa wahań poziomu wody, różne gatunki ptaków mogą znaleźć tu miejsce do założenia gniazda, żerowania, odpoczynku w czasie wędrówki czy zimowania. Wśród nich jest kormoran.

Ptak ten wzbudza w ludziach mieszane uczucia. Z jednej strony, zwłaszcza starszemu pokoleniu znającemu twórczość Piotra Szczepanika, kojarzy się z nostalgią jesieni. „To smutny lata zmierzch / Już kormorany odleciały stąd / Poszukać ciepłych stron / Powrócą wiosną na jeziora” (inna sprawa, że kormorany tak naprawdę zostają w Polsce na zimę). W oczach rybaków i właścicieli stawów rybnych, kormoran to konkurencja – jest wielkim amatorem ryb, które stanowią 100% jego pożywienia. A dla ornitologów i obserwatorów ptaków to ciekawe i – w gruncie rzeczy – piękne ptaki. Choć z daleka sprawiają wrażenie jednolicie czarnych (z wyjątkiem młodych, które mają jasny brzuch), z bliska można zauważyć zielono-niebieski, metaliczny połysk ich piór. Natomiast oko kormorana jest jednym z najpiękniejszych – o ile nie najpiękniejszym – na świecie. Jest szmaragdowe, ozdobione wzorami układającymi się jak w kalejdoskopie, a tło czarnych piór jeszcze to podkreśla. 

Kormorana bez trudu można rozpoznać nawet z daleka, kiedy siedzi na jakimś konarze z rozpostartymi skrzydłami, susząc się w tej nietypowej pozycji. Podczas gdy większość ptaków wodnych natłuszcza swe pióra, by nie przemakały, kormoran wykorzystuje ciężar nasiąkniętego upierzenia, by głębiej nurkować łowiąc ryby.

Kiedy dopedałujesz nad Zbiornik Czorsztyński i uznasz, że czas na przerwę, możesz rozsiąść się na brzegu wśród wierzb i obserwować pierzastych mieszkańców tej okolicy. Prędzej czy później, kormoran na pewno się pojawi.

Z tego miejsca możesz wrócić do Kacwina jadąc malowniczą trasą wzdłuż Zbiornika. Przed Tobą około 22 kilometry – ale naprawdę warto!