Zwierzęta zaklęte w kamieniu

Wkrótce po wejściu do Doliny Kobylańskiej, dotrzesz do rozległej polany otoczonej skalnymi ścianami. Wśród nich najbardziej rzuca się w oczy zwieńczona metalowym krzyżem skała o niezwykłej nazwie: Żabi Koń. Dlaczego „Żabi” i dlaczego „Koń”? Kształt skały nie kojarzy się z żadnym z tych zwierząt. Jest to prawdopodobnie nawiązanie do szczytu o identycznej nazwie, który znajduje się w Tatrach i podobnie jak skała w Dolinie Kobylańskiej, cieszy się dużą popularnością wśród wspinaczy. Tych ostatnich można spotkać w Dolinie o każdej porze roku. Jednak nie tylko oni upodobali sobie Żabiego Konia. Co jakiś czas, na miejsce do założenia gniazda i wykarmienia piskląt wybierają go pustułki. To niezwykle piękne sokoły, o rudym grzbiecie i popielatej głowie, z czarną „łzą” (fachowo zwaną wąsem) pod okiem. Można je obserwować, gdy śmigają po niebie, a czasem zawisają w jednym miejscu, szybko machając skrzydłami. Nawet przy silnym wietrze głowa pustułki pozostaje wtedy nieruchoma – to moment, gdy sokół wypatruje pożywienia. 

Odpowiedzialni wspinacze, kiedy zauważą obecność zakładających gniazdo pustułek, zamykają drogi wspinaczkowe na czas lęgów. Niestety nie wszyscy przestrzegają tej zasady – wtedy pustułki są zmuszone poszukać spokojniejszego miejsca (a w Dolinie Kobylańskiej nie jest łatwo o takie).

Co robi puszczyk na Wielbłądzie? Co jakiś czas przysiada i pohukuje. Wielbłąd to oczywiście nazwa jednej ze skał. Zobaczysz ją wędrując w głąb Doliny, po prawej stronie, około 250 m od Żabiego Konia. W tym przypadku bez trudu możesz domyślić się pochodzenia nazwy. Spośród drzew wyłania się szereg skał wyglądających jak garby baktriana (gdyby ten miał ich więcej niż dwa).

Wielbłąd znajduje się na terytorium jednej z par puszczyków zamieszkujących tę okolicę. Te średniej wielkości sowy możemy spotkać zarówno w środku lasu, jak i w parku, ogrodzie, na cmentarzu czy w zadrzewieniu na miejskim osiedlu. Ważne, żeby miały miejsce do gniazdowania (najlepiej dziuplę, ewentualnie głęboką niszę w murze) oraz dostępność pożywienia, przede wszystkim gryzoni.

Najwyraźniej to wszystko puszczyki odnajdują w Dolinie Kobylańskiej, bo zasiedlają ją co najmniej dwie pary. Jesienią, gdy dni stają się krótsze, puszczyki przypominają sobie, że pora zacząć planować lęgi. Choć para spędza ze sobą całe życie, zajmując to samo terytorium, poza sezonem lęgowym samiec i samica nie utrzymują zażyłych kontaktów. Jesień to czas, gdy ponownie zacieśniają więzy i donośnym głosem znaczą swoje terytorium. W styczniu nawołują już bardzo intensywnie, a szczyt aktywności głosowej przypada na luty-kwiecień.

Jeśli więc odwiedzisz Dolinę Kobylańską jesienią, zimą lub wczesną wiosną, późnym popołudniem lub wieczorem, wielce prawdopodobne jest, że zobaczysz bezszelestnie przelatującego nad Tobą puszczyka, który potem siądzie na garbie Wielbłąda i obwieści światu, że właśnie znajdujesz się w jego królestwie.

Nieco dalej, po przejściu około 1200 metrów, ponownie po prawej stronie, znajdziesz skałę, której pionowe ściany przywodzą na myśl średniowieczne budowle obronne. Stąd być może jej nazwa: Sępia Baszta. Sępa co prawda w Dolinie Kobylańskiej nie ma, ale Baszty strzegą inne stworzenia. Prowadzi do niej krótka, choć nieco stroma ścieżka. Warto na nią zboczyć (o ile nie jest zupełnie schowana pod śniegiem) i przyjrzeć się z bliska.

Coś, co z daleka wydaje się niegościnnym kamieniem, po szczegółowych oględzinach okazuje się domem wielu malutkich stworzeń. Szczeliny i pęknięcia zamieszkują liczne pająki, w tym kątnik rdzawy. W tychże szczelinach również spędzają zimę, podobnie jak niektóre owady – czasem pod postacią poczwarki, czasem jako dorosłe. W cieplejszych porach roku cienia i wilgoci szukają tu ślimaki. Jeśli zaś poszukać bardzo dokładnie, przy odrobinie szczęścia można dostrzec ślady stworzeń, które żyły tu miliony lat temu, gdy tereny te znajdowały się pod powierzchnią morza. To w ogromnym stopniu ich maleńkie (a czasem całkiem spore) organizmy utworzyły skały, po których wędrujesz. Skamieliny, przede wszystkim amonitów, napotkasz na całej Jurze, często w kamieniach budujących tutejsze zamki, dwory i kościoły. 

Kontynuuj marsz w górę Doliny Kobylańskiej żółtym szlakiem. Skręca on w lewo, by po przejściu Będkowic zejść do Doliny Będkowskiej. Gdy dotrzesz do asfaltowej drogi biegnącej dnem Doliny, skręć w nią w prawo. Po około 600 m żółty szlak skręci w lewo, Ty jednak pozostań na głównej drodze. Idąc nią, po prawej stronie zobaczysz potężną ścianę skalną. Określenie „potężna” nie jest tu przesadą – to, poza Tatrami, najwyższa ściana skalna w Polsce, od podnóża do szczytu wynosząca 100 m.

Jej nazwa wskazuje na to, że często korzystały z niej sokoły. Ale to niejedyne ptaki zakładające gniazda na skałach. Jednym z mniej oczywistych mieszkańców szczelin skalnych jest kos. Ten czarnopióry śpiewak najczęściej kojarzony jest z lasami, parkami miejskimi i zadrzewieniami. Rzeczywiście, na ogół gniazduje wśród gałęzi krzewów lub drzew. Nie pogardzi jednak zaciszną wnęką czy szczeliną w skałach. Zwłaszcza że drapieżnikom takim jak kot czy kuna nie jest łatwo się tu dostać. Kos, podobnie jak pustułka i puszczyk, nie odlatuje na zimę – ptaki te można spotkać w Dolinkach Krakowskich przez cały rok. I to właśnie kosy, jak chyba żadne inne ptaki, już w styczniu oznajmiają światu, że dzień jest coraz dłuższy i choć mróz ściska, a śnieg pokrywa ziemię (niestety to coraz rzadsze oblicze zimy), wiosna jest tuż tuż. Na przełomie stycznia i lutego samce kosów śpiewem zaczynają ustalać granice swoich terytoriów. Drą swe pomarańczowożółte dzióbki z eksponowanych gałęzi, ze szczytów dachów, słupów czy skał. Zaczynają śpiewać wcześnie nie tylko w skali roku, ale też doby – to właśnie one na spółkę z drozdem śpiewakiem i rudzikiem przełamują ciszę nocy, gdy dopiero zaczyna szarzeć. Śpiewem o zmierzchu również żegnają dzień. 

Gdy miniesz Sokolicę, dotrzesz do Brandysówki, gdzie można odpocząć pod wiatą, zimą ogrzać gorącą herbatą lub zupą, a latem ochłodzić zmrożonym napojem czy lodami. 

Gdy miniesz Brandysówkę, po ok. 200 m zobaczysz odbijającą w lewo drogę. Przez kładkę na potoku Będkówka zaprowadzi Cię do niezwykłego miejsca na naszej trasie. Po prawej stronie ujrzysz Wodospad Szum. Choć nie wpasowuje się on w motyw tego spaceru, jest zbyt piękny, by go pominąć. To największy wodospad na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. W warunkach stosunkowo ciepłej Jury nie zamarza zimą i jego radosny szum słychać o każdej porze roku. Biegnąca wzdłuż potoku ścieżka w pewnym momencie skręci w lewo i doprowadzi Cię do polany, nad którą wznosi się wielka, szara skała – Dupa Słonia.

Dawniej zwana była Zamczyskiem, jednak w latach 70. XX w. wspinacze rozpowszechnili nową nazwę, pochodzącą od najtrudniejszej trasy wspinaczkowej. Nowe miano szybko się przyjęło, zwłaszcza że rozmiary, kształt i kolor skały nasuwają jednoznaczne skojarzenia. Fanami skały są zarówno dzieci (wreszcie bezkarnie mogą powtarzać słowo na „d”), jak i wspinacze.

Na skałę prowadzi wiele dróg wspinaczkowych o różnym stopniu trudności. W całości jest ona upstrzona powkręcanymi w nią ringami (stałymi punktami asekuracyjnymi) oraz śladami po magnezji (hydroksywęglan magnezu, którego wspinacze używają, by zwiększyć tarcie i zapobiec poceniu się rąk). W efekcie na nieszczęsnym słoniowym zadku trudno nie tylko o jakieś zwierzęta (czasem tylko mały pająk albo ślimak chowa się w szczelinie), również mszaki, paprocie naskalne i porosty nie mają tu większych szans na przetrwanie.

Przy okazji warto zdać sobie sprawę z niezwykle ważnego zagadnienia. Wspinaczka, choć wydaje się być aktywnością nieobciążającą dla środowiska i przyrody, nie zawsze taka jest. Wypracowano jednak dobre praktyki, które pozwalają na etyczne uprawianie tego sportu. Wśród nich są tak niby oczywiste rzeczy, jak wspinanie się na skały w miejscach, gdzie jest to dozwolone (a powstrzymanie się od tego w rezerwatach przyrody i parkach narodowych, o ile Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska lub władze parku nie dopuszczą konkretnego miejsca do wspinaczki), czy przestrzeganie chwilowego zamknięcia drogi wspinaczkowej ze względu na lęgi ptaków. Dzięki temu martwa skała może stać się ostoją ogromnej liczby form życia.  

Spod Dupy Słonia wróć tą samą ścieżką do asfaltowej drogi (możesz też przekroczyć potok nad wodospadem, o ile stan wody nie jest wysoki) i skieruj się na północny wschód. Po ok. pół kilometra droga odbije ostro w prawo i doprowadzi Cię do Będkowic.