Wapienne turnie na dalekiej północy

Nie trzeba być wielbicielem literatury fantasy, żeby kojarzyć skały z zamkami. Zaczniemy więc wycieczkę w Bydlinie (zamek skromny a ciekawy).

Do budowli w postaci ruiny trwałej prowadzi wygodna, niezbyt forsowna ścieżka. Jak warownia wyglądała kiedyś, można zobaczyć w pobliskim Parku Miniatur w Ogrodzieńcu – dzisiaj dostępne są tylko resztki murów i fosy. Teren wokół ruin jest zadbany i uporządkowany (wreszcie).

Dzieje budowli były burzliwe. Najpierw była strażnicą (umocnienie granicy ze Śląskiem), później kościołem (przeróbka z warowni), zborem ariańskim (reformacja), ponownie kościołem katolickim (pw. Świętego Krzyża), dużą ruiną (Szwedzi) i małą ruiną (darmowy materiał budowlany). Mimo że nie znajdziemy w niej niczego spektakularnego, uzyskamy coś niemniej ważnego – perspektywę. W miesiącach jesienno-zimowych, kiedy na drzewach nie ma liści, ze wzgórza zobaczymy pole bitwy pod Krzywopłotami. Dodajmy: ze wzgórza pociętego widocznymi do dziś okopami wykutymi w litej skale.

Tutaj w listopadzie 1914 r. starły się dwie armie: rosyjska i austriacko-węgierska, w skład której wchodziły Legiony Polskie Józefa Piłsudskiego. Bitwa okazała się strategiczna – powstrzymała rosyjską ofensywę. Jak każda bitwa strategiczna była jednym z najkrwawszych bojów I Brygady, Piłsudski nazywał ją nawet krzywopłockimi legionowymi Termopilami. Na pobliskim cmentarzu leżą polegli uczestnicy bitwy, z inicjatywy Marszałka uhonorowani kamiennym krzyżem, a napis Krzywopłoty 1914 znajdziemy na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

I coś dla pacyfistów: 30 kilometrów stąd przyszła na świat Kasztanka ­– ukochana klacz Piłsudskiego, podarowana mu w patriotycznym geście. Piłsudski od razu zmienił jej imię, uznał bowiem, że człowiek, który ma poprowadzić Polskę ku niepodległości, nie może dosiadać Fantazji.

Cechą charakterystyczną doliny jest to, że nie ma tu rzeki ani strumienia. Dolina jest sucha, co nie znaczy, że nie bywa błotnista (kijki trekkingowe mogą się przydać).

Zaraz przy parkingu znajduje się Grodzisko Pańskie – wybitna grzbietowa grupa skalna (używając języka jurajskich przewodników). Z badań archeologicznych wiemy, że było tu osadnictwo – ładnie zwane „pradziejowym” – ludzie żyli w tym miejscu już w epoce kamienia łupanego. Szczyt wzgórza był ufortyfikowany i stanowił najsilniejsze ogniwo w łańcuchu pobliskich warowni. Po gwałtownym pożarze grodu nie odbudowano, a naukowcy domniemywają, że było to w czasie walk Łokietka z Wacławem II Czeskim o tron krakowski (zainteresowanych zakończeniem tej historii odsyłam do „Płomiennej korony” Elżbiety Cherezińskiej). Ciekawostka: w niewielkiej jaskini na zboczu wzgórza odkryto pozostałości warsztatu fałszerza miedzianych monet.

Na wzgórze prowadzi stroma ścieżka z drogą krzyżową (w znaczeniu metaforycznym droga krzyżowa to długotrwałe męczarnie, więc słabo zaprawieni w chodzeniu pod górę docenią perfidię konceptu). Wszystkie zakamarki, skalne zaułki i schroniska zobaczymy dzięki udogodnieniom turystycznym (mostek nad przepaścią, platforma widokowa).

Początkowo niebieski szlak prowadzi przez las. Po połączeniu z czerwonym następuje nieoczekiwana zmiana krajobrazu: po lewej otwiera się perspektywa na usiane ambonami pola uprawne, a po prawej – na skały. Pierwsza duża grupa skalna to właśnie Biśnik.

Podobno jaskinia i skała zawdzięczają nazwę słowiańskiemu biesowi, który – jak to bies – strzegł (strzeże?) wrót piekielnych wraz ze swym wiernym psem (po sąsiedzku znajduje się Jaskinia Psia). Równie dobrze mogłaby się nazywać Jaskinią Szkieletów – znaleziono tu około 100 tysięcy kości, w tym hien jaskiniowych (te prawie 200-kilogramowe drapieżniki zabijały i zjadały nawet wilki) i nosorożców włochatych (jedyny na świecie zachowany w całości nosorożec włochaty mieszka w Muzeum Przyrodniczym PAN w Krakowie i patronuje mu w postaci loga).

W jaskini odkryto ślady bytowania człowieka sprzed pół miliona lat: narzędzia z krzemienia i kości. Można je przypisać pitekantropowi, zwanemu też homo erectus (co, zgodnie z domysłami, znaczy człowiek wyprostowany).

Nie sposób ich przegapić, chyba że wpatrujemy się tylko w znaki szlaku, który rzeczywiście prowadzi dalej. Wysokie bloki, solidne baszty i potężne mury tworzą kompleks skał o wysokości 25–30 m. Dojdziemy do nich wydeptaną ścieżką przez łąkę, na szagę – jak mówi się na Śląsku. I jeżeli pójdziemy dalej do widocznego na kolejnym wzgórzu zamku Smoleń, to znajdziemy się w śląskim – dokładnie tędy przebiega granica między województwami.

Skały nie są podpisane, nie prowadzi wokół nich oznaczona ścieżka. To miejsce do samodzielnego odkrywania. W zależności od pogody, fobii, osobistych ograniczeń i chęci, można:

1. Eksplorować jaskinie ze śpiącymi nietoperzami.
2. Wspinać się po klamrach i łańcuchach na platformę widokową.
3. Obserwować wspinaczy na Wielorybie.
4. Ćwiczyć wyobraźnię oraz nadawać swoje własne nazwy skałom i drogom wspinaczkowym.
5. Urządzić piknik pod wiszącą skałą.

Co zyskamy?

1. Jeżeli jest to wigilia Bożego Narodzenia, może usłyszymy legendarny zegar wybijający godziny (Jaskinia Zegarowa). Jeżeli dopisze pogoda, zyskamy szansę na świetną sesję fotograficzną w oświetlonej przez słońce grocie (tak, w Jaskini Jasnej to możliwe).
2. Rozległy widok aż po Beskidy.
3. Hektary rekreacyjnego wspinu lub radość, że nie musimy tego robić.
4. Zadanie niezwykle kreatywne – trudno będzie przebić nadane przez wspinaczy nazwy: Prosty Kant, Czas Minął, Perpetum Debile…
5. Niezwykły czas w otoczeniu wapiennych turni (warto wziąć prowiant i termos).