Sądecka Pani na emeryturze. Spacer po Starym Sączu tropem św. Kingi

Spacer rozpoczynamy przy domu Józefa Raczka (Rynek 21) – malarza, rzeźbiarza, kolekcjonera oraz autora sztuk teatralnych i bajek. To niezwykła galeria wypełniona grafikami, obrazami i rzeźbami. W sieni znajdują się malowidła wprowadzające nas w świat kultury i historii Starego Sącza, a wśród nich Kinga w otoczeniu rozśpiewanych aniołów. Księżna była miłośniczką muzyki i śpiewu liturgicznego. Czterogłosowy konduktus Omnia beneficia (Wszelkie dobra) z 2. połowy XIII wieku, będący dziękczynieniem za dary od Boga, to najstarszy zabytek polskiej muzyki polifonicznej.

Przejdźmy do Muzeum Regionalnego im. Seweryna Udzieli (Rynek 6). Znajdziemy tu liczne obrazy i rzeźby św. Kingi. W sali po prawej znajduje się rzeźba Kingi z jej tradycyjnymi atrybutami: modelem kościoła, berłem i królewskim diademem.

Ciekawa jest też kapliczka z 1884 roku z pobliskich Barcic. W kapliczce: fundatorka klasztoru i św. Kazimierz. W sali obok można obejrzeć haftowany sztandar kościelny cechu rzeźniczego z początku XX wieku. Umieszczono na nim herb Arpadów (dynastii węgierskiej, z której pochodziła księżna Kinga).

Na piętrze: obraz nieznanego artysty, ukazujący Kingę w czarnym habicie ozdobionym kwiatami oraz rzeźba Henryka Stafińskiego z Barcic, przedstawiająca Kingę z modelem kościoła, berłem oraz różańcem.

Podchodząc do klasztoru Klarysek zwróćmy uwagę na ozdobny szczyt kościoła pw. Trójcy Świętej z rzeźbą kamienną z warsztatu Jana di Simoniego. Przedstawia Kingę w habicie i mitrze. U jej stóp umieszczono model klasztoru.

Podobny wizerunek fundatorki klasztoru zobaczymy na dziedzińcu. Na szczycie ponad furtą klasztorną znajdują się wizerunki sgraffitowe, wśród nich popiersie Kingi w stroju zakonnym z modelem kościoła oraz lilią. To jedyny taki zabytek wykonany w tej technice.

Wejdźmy do wspomnianego kościoła pw. Trójcy Świętej. W nawie, po prawej stronie, znajduje się późnorenesansowy ołtarz św. Kingi. Niezwykle cenny obraz z 1686 roku jest dziełem Grzegorza Czarnica z Łącka i przedstawia Kingę jako Pośredniczkę Łask, z rozchylonymi ramionami. Pośród złocistego tła, na obłokach unoszą się Matka Boska z Jezusem i św. Jan Chrzciciel. U stóp Kingi leży odrzucona korona i berło, a obok bryła soli z wetkniętym legendarnym pierścieniem.

W kaplicy św. Kingi, odgrodzonej ozdobną kratą, znajduje się gotycka figura świętej, która jest najstarszym, przeznaczonym do powszechnego kultu, wizerunkiem Sądeckiej Pani. Kinga, w szacie zakonnej, z mitrą na głowie, w prawej dłoni trzyma model kościoła, w lewej dzierży berło.

Pod figurą umieszczono srebrną trumienkę z relikwiami świętej. Obok kraty znajduje się sarkofag św. Kingi, w którym początkowo spoczywały jej szczątki. Ścianę ponad portalem kaplicy zdobi barokowa polichromia, na której widnieje Ekstaza błogosławionej Kingi oraz aniołowie unoszący Kingę do nieba – po bokach zaś ukazano dwanaście scen z życia świętej, między innymi Przybycie Kingi do Polski, Zaślubiny z Bolesławem Wstydliwym, Odkrycie soli w Bochni, Fundacja klasztoru, Kinga ratująca klaryski przed Tatarami w Pieninach, Śmierć Kingi.

Poszukajmy jeszcze wizerunku księżnej na drzwiach zakrystii. Jedna ze scen przedstawia Kingę i Bolesława Wstydliwego przy podniesieniu relikwii św. Stanisława ze Szczepanowa, druga ukazuje klęczącą Kingę w szatach książęcych, modlącą się o zwycięstwo nad Tatarami.

W gotyckiej kaplicy Krzyża odnajdziemy kopię obrazu kanonizacyjnego świętej. Kinga w habicie klaryski wkracza do klasztoru. Kieruje się w stronę światła, które poprzez krzyż wskazuje jej drogę. Lilia na stopniu to symbol zachowanego dziewictwa księżnej. W dłoniach Kinga trzyma model kościoła. Na dolnej części obrazu: porzucony płaszcz i insygnia. Obok płaszcza umieszczono otwartą szkatułę z monetami, przypominającą o posagu Kingi darowanym Polsce. Pierścień w bryle soli nawiązuje do legendy o odkryciu soli w Bochni i Wieliczce. W tle widać Tatry, Pieniny z Trzema Koronami, przełom Dunajca, zamek w Nowym Korczynie oraz splot Popradu, Dunajca i Wisły, a bliżej, po prawej – Wawel, który Kinga opuściła. Po lewej widzimy szyb kopalniany, który przypomina o darze soli w Bochni i Wieliczce. U progu bramy klasztoru znajduje się odciśnięta stopa z datą 1289 (śluby zakonne Kingi), a data 1999 i napis „Sancta Kinga” upamiętniają kanonizację księżnej.

Po zwiedzeniu kościoła warto zajrzeć do Domu św. Kingi. Zgromadzono tu fotokopie obrazów Sądeckiej Pani oraz jej XX-wieczne wizerunki.

Za klauzurą. Jeśli nie jesteś klaryską, nie zobaczysz zbiorów klasztornych. Siostry klaryski pieczołowicie strzegą bezcennych dzieł sztuki oraz pamiątek związanych ze św. Kingą. W klasztorze znajduje się między innymi obraz olejny nieznanego artysty Ekstaza św. Kingi z XVII wieku. Św. Kinga klęczy przed krucyfiksem, który do niej – wedle legendy – przemówił. Cykl trzynastu malowideł z XVII wieku pokazuje cuda św. Kingi, między innymi ugaszenie ognia w bocheńskich żupach, ochronę klarysek przed Tatarami w Pieninach, odpędzenie zbójców od klasztoru starosądeckiego. Te bezcenne dzieła dokumentują ówczesny wygląd zespołu klasztornego, ukazują najstarszy widok Pienin, pracę górników bocheńskich, pojazdy i stroje.

W klasztorze przechowuje się także chorągiew z 1690 roku. Jest jednym z najcenniejszych zabytków XVII-wiecznego polskiego figuralnego haftu artystycznego. Św. Kinga w geście opiekuńczym okrywa płaszczem grono zakonnic. U jej stóp odrzucone insygnia: korona, berło i jabłko, a także bryła soli z pierścieniem, która nawiązuje do legendy o odkryciu soli.

Ulicą księdza Odziomka przechodzimy do kościoła pw. św. Elżbiety. Na ścianie świątyni widnieje wizerunek św. Kingi z modelem klasztoru i różańcem w dłoni, a w kaplicy przylegającej do nawy od strony południowej zobaczymy późnobarokowy ołtarz z XVIII-wiecznym obrazem Śluby błogosławionej Kingi.

W strojnych sukniach lub skromnym habicie, w koronie i z berłem, albo pastorałem i modelem klasztoru, tak była przedstawiana – księżna, Sądecka Pani,  święta. To najpopularniejsza postać tego regionu, nadal obecna w przestrzeni ikonograficznej Starego Sącza. I choć jej styl życia oraz wartości różnią się od tych, które wyznajemy współcześnie, nie sposób zaprzeczyć, że Kinga w Starym Sączu żyła tak, jak tego pragnęła.

W pamięci historycznej starosądeczan pozostaje jako dobra gospodyni ziemi sądeckiej, a śladów tego kultu można w miasteczku spotkać jeszcze więcej. Zapraszamy do samodzielnych poszukiwań!