Historia o dwóch wielkich miłościach

Zacznijmy od tego, że Jurkowy są dwa, i to dwa w Małopolsce. Dlatego przed wyjazdem w Beskid Wyspowy warto dokładnie sprawdzić, czy GPS prowadzi nas do Jurkowa w powiecie limanowskim, do którego chcemy dotrzeć. Znane są przypadki turystów, którzy umówili się tutaj na wyjście w góry, a wylądowali w dwóch różnych miejscowościach. Nawiasem mówiąc, jeszcze więcej problemów może sprawić nazwa sąsiedniej wsi: „Dobra”. Nosi ją bowiem aż osiemnaście miejscowości w Polsce.

Do Jurkowa, który nas tutaj interesuje, czyli tego w powiecie limanowskim, najłatwiej dotrzeć samochodem, który można zaparkować pod kościołem. Warto jednak nie traktować tej okolicy wyłącznie jako parkingu. Zabytkowy kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Jurkowie to jeden z punktów obowiązkowych na Małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej i wizytówka regionu. Wnętrze trójnawowej świątyni zdobi nawiązująca do sztuki bizantyjskiej ornamentalna polichromia wykonana w 1966 roku przez Teresę Stankiewicz i Witolda Damasiewicza.

Zauroczyć może też sama wieś, położona w malowniczej dolinie rzeki Łososina pomiędzy najwyższymi szczytami Beskidu Wyspowego, czyli Mogielicą (1171 m) i Ćwilinem (1072 m), a także Łopieniem (961 m). Czas zdaje się tu płynąć niespiesznie, a na strudzonych wędrowców czekają miejscowe lody sprzedawane z budki. Wrócimy tu za kilka godzin, tymczasem pora ruszać w stronę niebieskiego szlaku.

Ścieżka na szczyt wije się przez łąki i lasy, a jej pokonanie powinno zająć około dwóch godzin. Co sprawniejsi wędrowcy określą ten szlak jako spacerowo-widokowy, niemniej jednak suma podejść to ponad 500 metrów, więc na niektórych odcinkach można złapać niewielką zadyszkę.

Na szczycie czeka na nas rozległa Polana Michurowa, pełniąca przez lata funkcję lokalnego pastwiska owiec. W połowie XX wieku na polanie stały jeszcze szałasy, a ostatni baca był tu widziany podobno w latach 80. Dziś przyroda upomniała się o swoje i Polana Michurowa zaczyna sukcesywnie zarastać, ale każdy, kto tutaj dotrze, z pewnością doceni urokliwe widoki na okoliczne wsie i pasma górskie, w tym – przy dobrej pogodzie – nawet na same Tatry.

Panorama rozciągająca się ze szczytu Ćwilina uważana jest za jedną z najpiękniejszych w Beskidzie Wyspowym. Zgodnie z obiegową opinią to właśnie tutaj profesorowi Kazimierzowi Sosnowskiemu, pionierowi turystyki pieszej w regionie, i grupce jego studentów ukazał się rankiem przepiękny widok na samotne „wyspy” wynurzające się z mgieł zaścielających doliny. Do tego właśnie charakterystycznego widoku pojedynczych szczytów nawiązuje nazwa Beskidu Wyspowego, która rozpowszechniła się dopiero po II wojnie światowej. Warto jednak zaznaczyć, że wielu badaczy wciąż spiera się, czy jej twórcą faktycznie był profesor Sosnowski.

W zachodniej części polany znajduje się kamień upamiętniający wizytę innej ważnej postaci – Karola Wojtyły. Obok mieszkańcy sąsiednich wsi postawili ołtarz polowy z okazji obchodów roku milenijnego, a tuż za nim można dostrzec kapliczkę z Chrystusem Frasobliwym.

Według podań ludowych niemieccy mieszkańcy Tymbarku i Jurkowa mieli nazywać górę bliźniakiem Śnieżnicy, dlatego nazwę tego wzniesienia często wywodzi się od niemieckiego „der Zwilling”, tj. bliźniak. Zgoła odmiennie pochodzenie nazw Ćwilina i pozostałych gór Beskidu Wyspowego tłumaczy pewna zagórzańska legenda. Otóż – jak zapisał Władysław Dudzik – okolice te w zamierzchłych czasach zamieszkiwane były przez wielkoludów. Ich władcą był Łopień, zwany też ze względu na swoje złote serce Łopieniem-Złotopieniem. Jego żoną była z kolei Mogielica, która (jak to często bywa w legendach) stanowiła jego przeciwwagę – była nerwowa, wybuchowa i żyła ze wszystkimi w niezgodzie. Łopień i Mogielica mieli piękną córkę Śnieżnicę, którą matka zasłaniała mgłą, aby ukryć ją przed wzrokiem wielu starających się o jej rękę kawalerów: Turbacza, Lubonia i innych. W końcu jednak w Śnieżnicy zakochał się z wzajemnością przybyły z dalekich stron Ćwilin. Łopień od razu zgodził się na ich ślub, jednak Mogielica stanowczo odmówiła. Młodzi mogli zbuntować się wobec nieczułej decyzji matki Śnieżnicy lub podporządkować się jej nakazom. Jaką drogę wybrali, dowiemy się… na Śnieżnicy.

Możliwe, że schodząc do Gruszowca, znacznie łaskawszym okiem spojrzymy na naszą wspinaczkę na Ćwilin od strony Jurkowa. Podejście od przełęczy jest znacznie bardziej strome, więc możemy sobie pogratulować sprytu, że szlakiem tym schodzimy, a nie wchodzimy.

W samym Gruszowcu warto zwrócić uwagę na pomnik mieszkańców zamordowanych podczas pacyfikacji w czasie II wojny światowej. W przełęczy w czasie niemieckiej okupacji działała lokalna partyzantka współpracująca z AK, a celem jej ataków były niemieckie transporty wojskowe na linii kolejowej Chabówka–Nowy Sącz. W ramach akcji odwetowej 1 listopada 1944 roku hitlerowcy spalili kilkanaście domów i zamordowali ponad trzydzieści osób.

Na przełęczy znajduje się także niewielki lokal gastronomiczny znany jako „Bar pod Cyckiem”, w którym można coś przekąsić przed czekającym nas podejściem na Śnieżnicę. Kiedy w 1999 roku papież Jan Paweł II miał przejeżdżać przez przełęcz Gruszowiec w drodze do Nowego Sącza, władze uznały, że „niestosowny” szyld trzeba wymienić. Przez pewien czas lokal funkcjonował więc jako bar „Pod Śnieżnicą”, na szczęście szybko powrócił do pierwotnej nazwy.

Na Śnieżnicę z Gruszowca prowadzą dwa szlaki: niebieski i zielony. Jeżeli zdecydujemy się na nieco dłuższy, ale łagodniejszy wariant zielony, to po kilku minutach marszu przez buczynowy las po naszej prawej stronie pojawią się zabudowania, w których obecnie prowadzony jest ośrodek rekolekcyjny, choć niegdyś było to także świeckie schronisko.

Historia tego miejsca sięga 1928 roku, kiedy to ksiądz Józef Winkowski z Zakopanego zafascynowany okolicą postanowił założyć tutaj ośrodek kolonii Sodalicji Mariańskiej. Wykupił sto hektarów, a rok później zaczął budować ośrodek przeznaczony dla chłopców. Po wojnie obiekt został przejęty przez państwo, a w ręce prawowitych właścicieli powrócił dopiero po 1989 roku. Ośrodek otwarty jest cały rok, dysponuje między innymi boiskiem sportowym, mieści świetlicę, stołówkę, jest tutaj także kaplica pod wezwaniem Matki Boskiej Śnieżnej, w której znajduje się podarowany przez papieża Jana Pawła II obraz przedstawiający patronkę tego miejsca.

Miejsce znane było księdzu Wojtyle, który bywał w Beskidzie Wyspowym z młodzieżą. Był on orędownikiem tak zwanego kapłaństwa campingowego i turystycznego, kochał przyrodę i wierzył, że wielu młodych ludzi oczekuje właśnie tej nowoczesnej formy duszpasterstwa. A trzeba nadmienić, że w latach 50. była to rzecz zupełnie nieprawdopodobna, żeby kapłan wędrował ubrany po cywilnemu w spodnie i koszulę w kratę, częstokroć z odsłoniętymi łydkami, i to w dodatku z grupą młodzieży (czasami nawet samych dziewcząt!). By nie podpaść władzy, która obserwowała wszystkie większe zgromadzenia, a także żeby nie wywoływać zgorszenia na widok księdza z plecakiem i – co gorsza – bez sutanny, Wojtyłę w czasie takich wycieczek nazywano dla niepoznaki „wujkiem”. Grupa przyjęła nazwę „Rodzinki”, a gdy skład osobowy się rozrósł, nazywali się „Środowiskiem”.

Stojąc na szczycie Śnieżnicy, można się poczuć trochę oszukanym. Zielony szlak prowadzi nas tuż obok stoku narciarskiego, skąd rozpościera się całkiem obiecujący widok na okolicę, tymczasem na szczycie góry czekają na nas wyłącznie las i duży krzyż. Na Śnieżnicy też kiedyś znajdowała się polana, jak na Ćwilinie, tyle tylko że zdążyła już zarosnąć. Cóż… Może wierzchołek nie zachwyca, ale sama góra jest interesująca z wielu innych powodów.

Przede wszystkim upodobali ją sobie rowerzyści, którzy mają do dyspozycji kilka tras zjazdowych o różnym stopniu trudności, oraz paralotniarze, ze względu na ulokowane na stoku startowisko. Zimą mierząca 1100 metrów sześcioosobowa kolej linowa dostarcza atrakcji narciarzom i snowboardzistom. Jeżeli natomiast nie możemy o własnych siłach wyjść na górę, można na nią wyjechać, gdyż w weekendy wyciąg funkcjonuje również latem. Ponadto jest to miejsce występowania rzadkich roślin, dlatego na północnym zboczu utworzono ścisły rezerwat przyrody.

Nazwa „Śnieżnica” pochodzi najpewniej od śniegu zalegającego na stoku. Gdy na innych szczytach widać już pierwsze oznaki wiosny, na Śnieżnicy zazwyczaj można jeszcze szusować na nartach. Miejscowi nazywają ją także „Widlatą Górą” lub „Widłakiem” ze względu na charakterystyczne trzy szczyty: Na Budaszowie (główny), Wierchy i Nad Steinbrukiem.

Jak pamiętamy, zgodnie z legendą Śnieżnica była także córką wielkoludów – Mogielicy i Łopienia. Pora dowiedzieć się, czy ta historia ma happy end. Otóż po stanowczej niezgodzie Mogielicy na ślub Ćwilina z jej córką, gdy już było wiadomo, że żadne prośby nie pomogą, pozostało mu jedynie opuścić zagórzańską krainę. Zapłakana Śnieżnica odprowadzała ukochanego. Kiedy ostatni raz spojrzeli sobie w oczy, jak powiada legenda, ich serca nie wytrzymały i pękły z żalu. Ich mogiły po jakimś czasie pokryły się mchem, krzewami i lasem, i w ten sposób powstały położone tuż obok siebie dwie góry. Ojciec Łopień długo nie mógł pogodzić się ze stratą córki, dlatego przesiadywał przy zarastających grobach obojga zakochanych. W końcu sam zmarł, a potem zmarła i jego żona Mogielica, dręczona zgryzotą i wyrzutami sumienia. I w ten sposób powstały kolejne dwa szczyty. Kurtyna.

Nacieszywszy się czystym powietrzem, ciszą i przyrodą, udajemy się niebieskim szlakiem przez las w stronę szosy, aby na skrzyżowaniu skręcić w prawo w kierunku Jurkowa. Przed nami najmniej atrakcyjny odcinek naszej wycieczki, prowadzący dwukilometrową drogą asfaltową do parkingu.

Po drodze możemy przypatrzeć się jeszcze mijanej wsi, a jeśli na wycieczkę wybraliśmy się latem, to jest spora szansa załapać się na wyczekiwane lody. Z lewej strony będą na nas spoglądać Łopień i Mogielica, czyli rodzice Śnieżnicy. Podobno obie góry skrywają legendarne skarby. Na Mogielicy ukrywał się słynny beskidzki zbójnik Józef Baczyński, a na Łopieniu ponoć wciąż zalegają kamienie zamienione w złoto… Ale to już historia na kolejną wycieczkę w świat legend Beskidu Wyspowego.