Dolina Kluczwody

Wycieczkę rozpoczynamy w miejscowości Biały Kościół, położonej ok. 15 km na północny zachód od Krakowa. Skręcając z drogi 94 w ul. Wierzchowską dotrzemy do parkingu, zlokalizowanego u zbiegu ulic Kluczwody i Jana Pawła II. W tym miejscu znajduje się również wiata z ławkami, stojaki na rowery oraz kilka tablic informacyjnych.

Przechodząc przez niewielką kładkę nad potokiem Kluczwoda, która zlokalizowana jest za parkingiem, warto na chwilę zatrzymać się ze względu na pewną ciekawostkę historyczną. Potok Kluczwoda przez około sto lat był granicą między zaborem austriackim i rosyjskim. Za ogrodzeniem prywatnej posesji, położonej tuż przy szlaku ustawiona została rekonstrukcja słupów granicznych, oddzielających tereny zajęte przez kraje zaborcze. Słupy ozdobione są herbami Habsburgów i Romanowów – ówczesnych dynastii panujących w Austrii i Rosji.

Czarnym szlakiem pieszym (oznaczonym również jako czerwony szlak rowerowy) ruszamy w stronę rezerwatu przyrody Dolina Kluczwody. Po przejściu ok. 400 m dochodzimy do tablicy informacyjnej i zejścia na okrężny szlak spacerowy po rezerwacie „Dolina Kluczwody” (oznaczony kolorem zielonym). Na tym etapie nie zbaczamy z trasy lecz idziemy dalej – do rezerwatu wrócimy w drodze powrotnej. Po przejściu dalszych 450 m dochodzimy w okolicę tzw. Zamkowej Skały. Chcąc wejść na skałę, musimy zejść ze szlaku i skręcić w lewo, przejść przez kładkę na polanę znajdującą się po drugiej stronie potoku Kluczwoda.

Zamkowa Skała, zwana także Zamczyskiem, jest jednym z bardziej charakterystycznych elementów Doliny Kluczwody. Zbudowana z wapienia, ma niemal pionowe ściany. Na skałę prowadzą strome skalne schody, przy których miejscami zlokalizowane są dodatkowe uchwyty. Ze szczytu rozpościera się piękny widok na okolicę. Na szczycie zachowały się również pozostałości niewielkiej strażnicy, która powstała na początku XIV wieku. Najprawdopodobniej już pół wieku później jego właściciele przenieśli się do Korzkwi. Według niektórych hipotez opuszczenie warowni miało związek z katastrofą budowlaną, podczas której osunęły się zachodnie i północne części zamku. Do dziś zachowały się jedynie słabo widoczne pozostałości fundamentów.

Po powrocie na czarny szlak warto kontynuować spacer, aż dojdziemy do pierwszych zabudowań miejscowości Gacki. Po drodze, zarówno po lewej jak i po prawej stronie, co jakiś czas będziemy mijać malownicze odsłonięcia skalne, a naszej wędrówce będzie towarzyszył meandrujący między nimi potok.

Na terenie Doliny Kluczwody spotkać możemy specyficzny rodzaj roślinności – murawy naskalne, które przystosowały się do życia na podłożu suchym, ubogim w wodę i związki organiczne. Murawy naskalne tworzą najczęściej gatunki ciepłolubne i wapieniolubne, dlatego warto się za nimi rozglądać na skalnych półkach, stromych ścianach skał wapiennych, nasłonecznionych stokach pagórków i stromych zboczach wąwozów. Murawy takie rosną najczęściej w zwarciu, tworząc niewielkie kępki. Dobrze rozwinięte systemy korzeniowe umożliwiają im przytwierdzanie się do podłoża. Murawy bardzo często pojawiają się w zagłębieniach i spękaniach skał. Do typowych gatunków naskalnych należą m.in.: rozchodnik ostry i sześciorzędowy oraz rojnik pospolity, którego liście tworzą kuliste, zwarte różyczki.

Dolina Kluczwody, podobnie jak wiele innych Dolinek Krakowskich, powstała na skutek erozyjnej działalności rzek i potoków. Płynąca woda wcinała się w podłoże bardziej podatne na erozję i meandrowała pomiędzy twardszymi, bardziej odpornymi utworami skalnymi. Dlatego wiele skałek mijanych na szlaku posiada strome, czasami niemal pionowe ściany. Te skały, które oparły się erozji, to tzw. ostańce. Najczęściej zbudowane są z wapienia skalistego – najtwardszego i najbardziej odpornego spośród różnych odmian wapieni górnojurajskich. Kierując się wzdłuż szlaku, na południe od Zamkowej Skały, mijamy wiele innych ciekawych skałek: Kobyłka, Rogata, Szeroka, Turnia Potockiego i Leśna Baszta.

Potok Kluczwoda, zwany także Wierzchówką, jest lewobrzeżnym dopływem Rudawy. Swój bieg zaczyna w miejscowości Wierzchowie, gdzie znajduje się jego krasowe źródełko. Do Rudawy uchodzi na wysokości Zabierzowa. Kluczwoda ma bardzo kręty bieg; miejscami meandruje i kluczy pomiędzy stromymi ścianami skalnymi – stąd też jej nazwa.

Po dojściu do zabudowań zawracamy i zmierzamy w stronę wejścia do rezerwatu „Dolina Kluczwody”, które minęliśmy na początku naszej wędrówki. Gdy dotrzemy do tego punktu, skręcamy w lewo, wchodzimy do rezerwatu i zielonym szlakiem idziemy pod górę. Wkrótce szlak rozgałęzia się. Idąc w prawo zaczynamy spacer po rezerwacie od jego południowej części, idąc w lewo zaczynamy od części północnej. Ostatecznie wrócimy do punktu wyjścia, ponieważ szlak ma postać pętli o długości ok. 1,25 km. Po przejściu rezerwatu wracamy ponownie na czarny szlak, który doprowadzi nas z powrotem na parking u zbiegu ulic Kluczwody i Jana Pawła II.

Rezerwat, położony w środkowej części Doliny Kluczwody, pomiędzy Gackami a Wierzchowiem, ma charakter leśny. Został utworzony głównie w celu ochrony specyficznej roślinności – lasu grądowego oraz muraw naskalnych. Grądy, czyli wielogatunkowe lasy z dominacją grabu i dębu, można spotkać praktycznie na terenie całego kraju. Występują najczęściej na żyznych, dobrych z punktu widzenia rolnictwa, glebach. Wytwarzają również więcej ściółki, niż np. lasy liściaste. Z tego względu wielkie obszary lasów grądowych były wycinane pod uprawy. W rezerwatach takich, jak „Dolina Kluczwody” mają sprzyjające warunki, aby zachować swoją naturalną postać. Z roślin chronionych występują tu m.in. lilia złotogłów oraz len złocisty. Na terenie rezerwatu można spotkać typowo leśne ssaki, jak sarna czy lis. Z ptaków występują tu: bażant, jerzyk, pustułka oraz sójka.