Rezerwat przyrody „Kajasówka”

Rezerwat przyrody „Kajasówka” położony jest w odległości niecałych 20 km na zachód od centrum Krakowa, pomiędzy Przeginią Duchowną a Czułówkiem (gmina Czernichów). Na trasie Kraków – Przeginia Duchowna funkcjonuje komunikacja podmiejska oraz międzymiastowa, obsługiwana zarówno przez prywatnych przewoźników jak i MPK w Krakowie. Dojazd do rezerwatu z drogi wojewódzkiej nr 780 jest oznakowany. Jadąc od strony Krakowa, na skrzyżowaniu w Przegini Duchownej, przy którym znajduje się przystanek, restauracja oraz zajazd, skręcamy w lewo. Po ok. 700 m dotrzemy do niewielkiego placu postojowego dla samochodów. Wchodzimy na szlak i po ok. 300 m dochodzimy do rozgałęzienia. Chcąc rozpocząć wycieczkę od przejścia przez teren rezerwatu skręcamy w prawo. Podążając zgodnie z oznaczeniami szlaku (kolor czerwony), do granicy rezerwatu dotrzemy po ok. 700 m. Przez jego teren przebiega ścieżka dydaktyczna, wzdłuż której ustawiono kilka tablic, informujących o najciekawszych zjawiskach przyrodniczych rezerwatu. Jak w każdym rezerwacie, spacer po Kajasówce powinien odbywać się jedynie po wytyczonych szlakach. Jest to ważne również ze względów bezpieczeństwa, szczególnie jeśli wędrujemy z małymi dziećmi – niejednokrotnie ścieżka prowadzi wąskim grzbietem zrębu, a w wielu miejscach pozornie łagodne zbocza kończą się bardzo stromymi uskokami.

Zrąb tektoniczny powstaje, gdy część powierzchni ziemi, zlokalizowana pomiędzy dwoma uskokami geologicznymi, ulega wypiętrzeniu (również przez obniżenie terenów sąsiednich). Wzgórze Kajasówka zbudowane z jurajskich wapieni, wskutek licznych procesów geologicznych zachodzących na przestrzeni milionów lat (w tym ruchów górotwórczych) uległo uwypukleniu. Na ostateczny wygląd Kajasówki miały wpływ także procesy wietrzenia i erozji oraz zjawiska krasowe. Zrąb Kajasówki jest – w porównaniu z innymi wzgórzami zrębowymi występującymi w tym regionie – wyjątkowo wąski, co szczególnie wyraźnie widać w jego północno-wschodniej części. Najwyższym punktem zrębu jest wzniesienie Bystrzyk o wysokości 312 m n.p.m., położone mniej więcej w połowie przebiegu ścieżki dydaktycznej.

Wzgórze Kajasówka zbudowane jest ze skał wapiennych, które wytworzyły się w tzw. górnej jurze (czyli ok. 160 mln lat temu). Skały możemy oglądać głównie jako odsłonięcia przyjmujące postać skałek, wyrobisk albo naturalnych ścian skalnych. Ciekawe odsłonięcia jurajskich wapieni zlokalizowane są m.in. na stromym, południowym zboczu wzgórza. Na terenie Kajasówki możemy zaobserwować dwie odmiany wapienia: skalisty oraz uławicony. Wapienie skaliste, powstałe wskutek nagromadzenia się głównie szczątków gąbek, są najbardziej ze wszystkich odmian odporne na wietrzenie. Wapienie uławicone charakteryzuje przede wszystkim wyraźne uwarstwienie i duża ilość skamieniałości.

Rezerwat przyrody „Kajasówka” został utworzony w celu ochrony zrębu tektonicznego i porastającej go roślinności – przede wszystkim ciepłolubnych muraw kserotermicznych oraz muraw naskalnych. Jedne i drugie są specyficznymi zbiorowiskami roślinnymi, wymagającymi konkretnych warunków do swojego bytowania (klimatu, rodzaju gleby, ukształtowania terenu itp.). Te występujące na terenie rezerwatu powstały na skutek działalności człowieka – są efektem wycinki drzew oraz wypasania zwierząt, prowadzonych tu na długo przed utworzeniem rezerwatu. Dziś do ich zachowania potrzebna jest kontrolowana ingerencja człowieka (np. w postaci sporadycznego wypasu). W innym przypadku, w toku procesu sukcesji ekologicznej na miejsce muraw wkroczą zarośla, a w dalszej kolejności krzewy i drzewa.

Po dotarciu do tablicy opisującej bór mieszany, warto rozejrzeć się za oznakowaniami niebieskiego szlaku, którym można dojść do Jaskini Przegińskiej. Wejście do jaskini znajduje się na zboczu zrębu i jest dosyć strome.

Zrąb Kajasówki zbudowany jest ze skał wapiennych, podatnych na działanie tzw. zjawisk krasowych. Procesy krasowe polegają na stopniowym rozpuszczaniu skał przez wody (opadowe, roztopowe, powierzchniowe, podziemne) i prowadzą do powstania w nich przeróżnych form – szczelin, żłobów, kanałów, lejów, jaskiń albo okien skalnych. Jednym z przykładów występowania zjawisk krasowych jest występująca na terenie rezerwatu, nieopodal szlaku, Jaskinia Przegińska. Wejście do jaskini zlokalizowane jest w obrębie południowego, stromego zbocza wzgórza. Do jaskini poprowadzi nas niebieski szlak (Uwaga: Zejście do jaskini jest strome i niebezpieczne).

Po powrocie na szlak czerwony podążamy dalej w kierunku północno-wschodnim. Wkrótce dochodzimy do tablicy dydaktycznej poświęconej lasom grądowym, a następnie do punktu zwrotnego na szlaku.

We wschodniej części rezerwatu mamy okazję do spaceru przez niewielki las grądowy. Grąd jest wielogatunkowym i wielowarstwowym lasem liściastym, w którym dominującymi gatunkami drzew są grab i dąb. Dla podszycia charakterystyczne są gatunki takie jak leszczyna i dereń świdwa, a w runie leśnym spotyka się m.in. przylaszczkę pospolitą, gajowca żółtego czy fiołka leśnego. Grądy występują praktycznie na terenie całego kraju, ale ich powierzchnie mocno skurczyły się wskutek wycinek pod uprawy rolne.

Ciekawa i różnorodna budowa geologiczna niewielkiego Rudniańskiego Parku Krajobrazowego rzutuje na jego specyficzny krajobraz. Pomiędzy zrębami i skalnymi wyniesieniami występują struktury tektoniczne będące ich naturalnym przeciwieństwem – obniżenia terenu zwane zapadliskami lub rowami tektonicznymi. Na północ od zrębu Kajasówki położone jest tzw. zapadlisko Rybnej, którego część możemy zobaczyć podczas drogi powrotnej z rezerwatu, kierując się północnym przebiegiem czerwonego szlaku.

Na parking możemy wrócić tą samą trasą albo północnym odcinkiem szlaku, który początkowo biegnie wzdłuż pól uprawnych, a potem przez las. Trasa powrotna ma długość ponad 2 km.