Wstęp
Rozrywkowo i nowocześnie. Teatr Bagatela
Krakowski Teatr Miejski od początku swojej działalności realizował repertuar klasyczny, a Stary Teatr w tym czasie pełnił już jedynie funkcje sali koncertowej, dlatego z biegiem czasu pojawiła się potrzeba stworzenia drugiego stałego teatru, który specjalizowałby się w repertuarze lekkim, rozrywkowo-wodewilowym. Koniec I wojny światowej i odzyskanie przez Polskę niepodległości niewątpliwie wpływały na wytworzenie się specyficznego nastroju radości w społeczeństwie. Znakomicie wyczuwał to i rozumiał absolwent filozofii, dziennikarz i sprawny przemysłowiec, Marian Dąbrowski, założyciel poczytnego „Ilustrowanego Kuryera Codziennego”, nazywanego po prostu Ikacem. Dąbrowski wraz ze wspólnikami Józefem Królem i Władysławem Lubelskim, postanowili stworzyć u zbiegu ulic Karmelickiej i Krupniczej – Król i Lubelski byli właścicielami stojącej tam kamienicy – całkiem nowy teatr o repertuarze rozrywkowym. Trudne zadanie przebudowy stojącej kamienicy w budynek teatralny właściciele teatru powierzyli architektowi Januszowi Zarzeckiemu, a zaprojektowanie wnętrz znakomitemu w tej roli Henrykowi Uziemble. Fasada teatru przyjęła skromny charakter, co rekompensowały z nawiązką bogato zdobione, secesyjne wnętrza.
Teatr otwarto jesienią 1919 roku pod jakże trafną nazwą Bagatela. Szybko zdobył sobie uznanie publiczności. Trudna sytuacja na rynku sprawiła jednak, że po kilku latach, dokładnie wiosną 1926 roku, Dąbrowski wycofał się ze spółki, a pozostali wspólnicy przekwalifikowali Bagatelę na kinoteatr. Dwa lata później teatr doszczętnie spłonął, przyczyną pożaru było zaprószenie ognia pod sceną. Natychmiastową odbudową zajęli się architekci Stanisław Filipkiewicz i Tadeusz Tombiński. Z fasady usunęli wszystkie ozdoby, budynek miał działać samą fakturą ścian, wnętrza zostały zaprojektowane także w bardzo oszczędnej formie. Nie zmieniła się jedynie scena i fosa dla orkiestry, potrzebna przy pokazach filmów niemych, ale też podczas występów przyjezdnych rewiowych zespołów. W 1938 roku ze spółki odszedł Król, a Lubelski, nie chcąc dalszego obniżania lotów teatru, zdecydował się na całkowite odświeżenie oblicza Bagateli. Rozpoczął od przebudowy, którą zlecił bardzo popularnemu wówczas architektowi Fryderykowi Tadanierowi, a skończył na zmianie funkcji i nazwy. Odtąd Bagatela stała się bardzo eleganckim kinem o modnej nazwie Scala.
Po wojnie teatr ponownie się otworzył, ale przez niemal dziesięciolecie jedynie jako miejsce przeznaczone dla młodego widza. W latach 1958–1971 działał jako Państwowy Teatr Rozmaitości, a od 1972 znów nosi nazwę Bagatela.
Bibliografia do obu części:
Elżbieta Aleksandrowska, Wacław Sierakowski [biogram zamieszczony w XXXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego], wersja online (dostęp: 7.01.2020).
Józef Mączyński, Pamiątka z Krakowa. Opis tego miasta i jego okolic, część 3, Kraków 1845, wersja online (dostęp: 7.01.2020).
Hilary Meciszewski, Uwagi o teatrze krakowskim, Kraków 1843, wersja online (dostęp: 7.01.2020).
Anna Palarczykowa, Artur Potocki i jego pałac „Pod Baranami” w Krakowie, Kraków 1995.