Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie w Zakopanem

Na początku XX wieku Zakopane było bardzo modnym miejscem. Wśród bywających tu artystów, naukowców, lekarzy, a nawet działaczy politycznych był Jan Kasprowicz (1869–1926). Jest on znany przede wszystkim jako młodopolski poeta, tłumacz literatury angielskiej, francuskiej i niemieckiej, a także dramatopisarz i recenzent teatralny. Kasprowicz był jednak nie tylko znanym poetą i szanowanym profesorem Uniwersytetu Lwowskiego, ale i wesołym towarzyszem wieczorów w zakopiańskich kawiarniach, w których bywał ze Stefanem Żeromskim, Leopoldem Staffem czy Witkacym.

Kasprowicz bywał w Zakopanem wielokrotnie, a kiedy w 1923 r. kupił willę na Harendzie, osiadł tutaj na stałe. Zamieszkał w niej wraz ze swoją żoną, Marią z domu Bunin (Rosjanką, którą poznał we Włoszech). Jego willa na Harendzie – a od 1950 r. muzeum jemu poświęcone – znajduje się w połowie drogi między Zakopanem a Poroninem. Zbudowano ją na stromym zboczu, u którego stóp przepływa potok Zakopianka. Wejście do niej prowadzi przez werandę, z której roztacza się wspaniały widok na pobliskie góry. Dom na Harendzie wybudował w 1920 r. góral Jan Kluś-Fudala z przeznaczeniem na pensjonat. Niedługo potem sprzedał go angielskiej malarce Winifred Cooper, a od niej dom odkupił Kasprowicz. Założenie willi opiera się na wzorach typowej chałupy góralskiej z sienią (pokój stołowy) na osi wejścia, izbą czarną (salonik) po lewej i izbą białą (sypialnia) po prawej stronie.

W pokojach muzeum utworzonego przez Marię Kasprowiczową eksponowane są pamiątki po poecie i jego rodzinie: rękopisy, fotografie, obrazy, książki, meble. Wnętrza mieszkalne zachowano w takim stanie, w jakim pozostawiła je zmarła w 1968 r. żona poety. W salonie zwracają uwagę portrety Kasprowiczów malowane pastelami przez Stanisława Ignacego Witkiewicza oraz maska pośmiertna poety autorstwa Stanisława Gąsienicy-Sobczaka, „Johyma”. Na ścianach pokoi można podziwiać dzieła znanych artystów z przełomu wieków, m.in. Leona Wyczółkowskiego, Kazimierza Sichulskiego i Tymona Niesiołowskiego. W dawnej bibliotece poety umieszczono galerię obrazów Władysława Jarockiego, malarza i profesora ASP w Krakowie, zięcia Kasprowicza.

Obok willi, pośród drzew, znajduje się granitowe mauzoleum, w którym spoczywają Maria i Jan Kasprowiczowie.