Tynieckie wzgórze

Autor: archiwum MIK, Licencja: CC BY-SA

Dzieje opactwa benedyktynów w Tyńcu rozpoczynają się w XI wieku, kiedy to polski książę – jedne źródła mówią o Kazimierzu Odnowicielu, inne o Bolesławie Śmiałym – ufundował nieopodal Krakowa klasztor. Od początku posiadał on rangę opactwa.

Tynieccy benedyktyni poza działalnością religijną spełniali ważną misję cywilizacyjną. Szerzyli oświatę, rozwijali administrację oraz kopiowali stare dokumenty i dzieła, dzięki czemu wiele z nich ocalało przed zapomnieniem, a niektóre dotrwały do naszych czasów. Odegrali także dużą rolę w krzewieniu nowych sposobów uprawy roli i hodowli zwierząt.

Położenie geograficzne Tyńca sprawiło, że klasztor przez kilkaset lat pełnił funkcję przygranicznej twierdzy. Obudowane umocnieniami opactwo na wapiennym wzgórzu odegrało również istotną rolę w walkach okresu „potopu szwedzkiego”, a także później, gdy tynieckie szańce skutecznie odpierały rosyjskie ataki na broniących się tutaj konfederatów barskich.

Tynieckie zgromadzenie nie prztrwało okresu rozbiorów kraju. Na mocy dekretu austriackiego cesarza Franciszka, w 1816 roku klasztor uległ kasacji. Uderzenie pioruna, które spowodowało pożar w 1831 roku, dopełniło klęski – przez ponad sto lat klasztorne zabudowania popadały w ruinę.

Kwestia odbudowy klasztoru i powrotu benedyktynów do Tyńca odżyła przed I wojną światową, jednak dopiero w przededniu II wojny światowej sprowadzili się tu na nowo zakonnicy. W sierpniu 1939 roku kardynał Adam Sapieha sprowadził do Tyńca 20 braci ze zgromadzenia benedyktynów w Belgii.

Po wojnie udało się odnowić klasztor, który w 1969 roku uzyskał ponownie rangę opactwa.

Do tynieckiego klasztoru wiedzie kamienna droga, prowadząca wzdłuż muru, przez bramę i zabudowania dawnej rezydencji opata, na dziedziniec przed kościołem. Na dziedzińcu znajduje się, sięgająca 40 metrów w głąb ziemi, studnia z drewnianą obudową. Kościół zwrócony jest fasadą na zachód, w stronę rzeki. Z poprzedzającego go dziedzińca otwiera się piękny widok na Wisłę i otaczające Tyniec pagórki, składające się na tak zwany Pomost Krakowski, będący częścią malowniczej Bramy Krakowskiej. Po południowej stronie kościoła rozciągają się zabudowania klasztorne łączące się ze świątynią krużgankami. Rozplanowanie tynieckiego opactwa nie uległo znaczącym przekształceniom  – nie istnieją dzisiaj jedynie budynki zamykające dziedziniec od strony Wisły.

Najstarszy zbudowany tutaj kościół romański został „wchłonięty” przez mury późniejszych rozbudów. Zachowała się z niego ściana pomiędzy kościołem a krużgankiem, w której znajduje się kamienny, romański portal. Istnieją również fundamenty pozostałych ścian kościoła odkryte przez archeologów w latach 60. XX w.

Źródło: Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, www.dnidziedzictwa.pl
Fot. M. Cieszewski, flickr.com, CC BY ND