Gonty, pazdury, słoneczka

Gonty, pazdury, słoneczka

Autor: Marlena Jałoszyńska, Licencja: CC BY-SA

Odpowiedź na pytanie dotyczące istoty etnodizajnu nie jest prosta. Do niedawna nie istniało nawet samo pojęcie. Etnodizajn – rozumiany jako nurt we wzornictwie – istnieje jednak od ponad wieku. Sam termin pojawił się natomiast dopiero przed kilkoma laty i od tamtej pory robi zawrotną karierę. Do życia powołało go Muzeum Etnograficzne w Krakowie, które w 2009 roku zorganizowało imprezę nazwaną – jakżeby inaczej – Festiwalem Etnodizajnu. Z pewnością samo wydarzenie, jak i towarzyszące mu działania, przyczyniły się do uświadomienia szerszemu gronu odbiorców ścisłej relacji pomiędzy etnografią a dizajnem. W końcu nacisk został położony na źródło inspiracji projektów tworzonych w duchu etno, czyli na kulturę ludową, która jest słowem kluczem w opisywanym nurcie.

Styl zakopiański

Za jedną z podstaw etnodizajnu uważa się styl zakopiański uznawany za pierwszy polski styl narodowy. Jego twórca – Stanisław Witkiewicz – inspirował się podhalańską sztuką ludową. Również obecnie jest ona źródłem, z którego niemal nieustannie czerpią – z lepszymi lub gorszymi rezultatami – projektanci. Przedmioty z góralskimi motywami spotkamy na przykład w sklepach z pamiątkami rozsianych po całej Polsce, od morza aż do Tatr. Trzeba jednak pamiętać, że najczęściej są one jedynie marną imitacją tego, co można by nazwać kulturą ludową Podhala. W formie nieprzetworzonej – a więc najbliższej tej, którą inspirował się twórca stylu narodowego – najlepiej zachowała się ona oczywiście w Zakopanem. 

Polecamy wędrówkę tamtejszym Szlakiem Stylu Zakopiańskiego, na którym znajduje się czterdzieści jeden najważniejszych zabytków stworzonych w zgodzie z założeniami koncepcji Witkiewicza. Są wśród nich willa Oksza oraz chałupa Gąsieniców Sobczaków. Polecamy szczególnie to drugie miejsce – nie przesadzimy, jeśli nazwiemy je skarbnicą podhalańskiej sztuki ludowej. Można tam zobaczyć barwne obrazy malowane na szkle, bogato zdobioną ceramikę, łyżniki, rzeźby, stroje oraz sprzęty pasterskie. 

W willi Oksza obejrzycie natomiast wystawę twórczości zakopiańskiej kolonii artystycznej czerpiącej pełnymi garściami z góralszczyzny. To tam zgromadzono między innymi eksponaty z ornamentyką w stylu zakopiańskim, kolekcję portretów Witkacego, obrazy Rafała Malczewskiego, Zofii Stryjeńskiej i Wojciecha Weissa, futurystyczny projekt hotelu zakopiańskiego autorstwa Leona Chwistka, a także wyroby szkoły koronkarskiej i snycerskiej. 

Niezastąpionym źródłem wiedzy na temat etnodizajnu, a także znakomitym narzędziem dla projektantów jest „Rzecz małopolska. Wzornik inspiracji etnograficznych” stworzony przez wspomniane już Muzeum Etnograficzne. 

***
Willa Oksza oraz chałupa Gąsieniców Sobczaków to filie Muzeum Tatrzańskiego. Wszystkie informacje na ich temat znajdziecie na stronie http://www.muzeumtatrzanskie.com.pl/.
Fot. K. Pachla-Wojciechowska, chałupa Gąsieniców Sobczaków, CC BY SA