Pozyskanie drewna z lasu budzi wiele kontrowersji. Wycinanie starych drzew wydaje się niefajne. Dlatego leśnicy starają się jak mogą, by wycinać drzewa później – niech sobie te stare rosną. Ale wtedy wpadają w pułapkę, bo wycinać drzewa bardzo stare to już w ogóle jest niefajnie. Rozwiązaniem jest ścinanie drzew tak szybko, jak to możliwe, ale czy to doprawdy dobry pomysł? Stojąc na miejscu wyrębu, myśli same toczą się od refleksji nad życiem lasu do konstatacji, że teraz drewniane meble są w modzie, zwłaszcza dębowe. A tu rosną nie dęby, tylko buki. Piękne, majestatyczne i wyeksponowane nietypowo – stojące ponad zaroślami jak akacje i baobaby na sawannie. Ogołocone z otaczającego je lasu pokazują nam to, czego w gęstej buczynie nie sposób dojrzeć – wysokość, rozłożystość konarów, gładkość stalowo-grafitowych pni. I jeszcze jedno – zmiany krajobrazu. Ten nietypowy dziś widok był codziennością kilkaset lat temu, co można zobaczyć na starych pejzażach. Siedemnastowieczni malarze – zdawałoby się – przesadzali, umieszczając maleńkie postaci u stóp kolosalnych drzew. Ale jeśli przyjrzymy się tym bukom, ustawimy bliskich do zdjęcia i zrobimy kilkadziesiąt kroków w tył – może artyści mieli rację?

Cienisty las. Zapewne jeden z podstawowych elementów krajobrazu Polski przez setki lat. Liściasty las mieszany, w którym wczesną wiosną, jeszcze przed pojawianiem się liści na drzewach, znajdziemy łany kwiatów – białych, niebieskich, żółtych. W końcu lata prezentują się mniej ciekawie – po wczesnowiosennych gatunkach właściwie nie ma śladu. To las dający ulgę w upalny dzień: dość dobrze się w nim spaceruje, bo nie jest zbyt gęsto zarośnięty krzewami i podrostem drzew, daje możliwość ogarnięcia wzrokiem szerszego planu, co zawsze zwiększa komfort i poczucie bezpieczeństwa. Grądy występują na stosunkowo zasobnych glebach, dlatego pierwsze ustępowały rolnictwu. Także dlatego w regionach, w których żyznej ziemi jest jak na lekarstwo, grądy zachowały się prawie wyłącznie w dużych kompleksach leśnych.

Przez tysiąclecia były nie do zwalczenia. Upodabniały się cyklem życia i rozmiarem nasion do upraw i – zbierane ręką rolnika, razem np. ze zbożem czy lnem – trafiały do spichlerza, żeby w kolejnym roku zostać ponownie wysiane. Badania archeobotaników, którzy analizują szczątki roślin wydobyte podczas wykopalisk archeologicznych właśnie dzięki nasionom chwastów, pozwalają odtworzyć siedliska, na których uprawiano rośliny użytkowe. Co ciekawe, właśnie z takich badań dowiedzieliśmy się historii nietypowych, że żyto było prawdopodobnie chwastem pszenicy, i dopiero w średniowieczu wybiło się na niezależność. Chwasty są ciekawymi obiektami przyrodniczymi, bo są ściśle związane z rolniczą aktywnością człowieka. Kiedy ta aktywność się zmienia, a zwłaszcza kiedy zamiera, chwasty stają się reliktami, gatunkami zagrożonymi wyginięciem. Takie relikty można odnaleźć na mijanych polach.

Klimat się zmienia, to pewne. Powstają opasłe strategie radzenia sobie ze stopniowym wzrostem temperatury, suszą. To oczywiście w skali geologicznej nic nowego i wystarczy wybrać się pod Kraków, żeby się o tym przekonać. Rezerwat Biała Góra to relikt dawnej roślinności stepowej, która w cieplejszych okresach zajmowała więcej miejsca także w Polsce, a dziś można ją napotkać w małych fragmentach na dobrze eksponowanych skalistych stokach. To miejsce, w którym w słoneczny dzień można poczuć się jak w Chorwacji; nagrzewające się kamieniste podłoże oddaje ciepło i wyciska z wędrowca ostatnie poty. Roślinność rezerwatu mogła przetrwać ostatnie tysiące lat dzięki gospodarce człowieka – polegającej głównie na wypasie, a co za tym idzie, usuwaniu siewek drzew. Bo jeśli teren porośnie lasem – nie będzie już tak gorąco, nie będzie światła potrzebnego roślinom kserotermicznym (ciepłolubnym) i wszystko zmieni się bezpowrotnie. Krótki przemarsz przez wieś pozbawia jednak złudzeń – tradycyjna gospodarka rolna jest w zaniku, koszenie odbywa się przede wszystkim na podwórku i jego celem wcale nie jest nakarmienie zwierząt. Sobotni ryk kosiarek ma swoje dalekie skutki tutaj, na upalnym, ale zarastającym krzewami stoku.