Wstęp
Obiekt dostępny z zewnątrz.
Gdy energia futuryzmu osłabła, rolę przywódców awangardowego środowiska wzięli na swoje barki twórcy czasopisma Zwrotnica z Tadeuszem Peiperem na czele, mieniący się, jakże skromnie, „Awangardą Krakowską”. Od futurystów różniło ich wiele – bardziej intelektualny charakter aktywności, mniejsza predylekcja do hucznych performansów, konsekwencja i racjonalizm w działaniu. Peiper, zwolennik rosyjskiego i zachodnioeuropejskiego konstruktywizmu, okazał się znakomitym organizatorem. Urodzony w Podgórzu, po drugiej stronie Wisły, po chłodnym przyjęciu pierwszych tomików wierszy, poświęcił się redagowaniu najważniejszego periodyku krakowskich awangardzistów.
Zwrotnica, wychodząca w latach 1922–1923 i 1926–1927, okazała się oknem na rewolucyjny świat – publikowali w niej wszyscy ważni eksperymentatorzy, przedrukowywano manifesty artystów z całej Europy, publikowano reprodukcje prac plastycznych. A wszystko w skromnym lokalu przy ulicy Jagiellońskiej 5, u zbiegu z ulicą Szewską, którą to spod Elefanta docieramy tu raz-dwa. W kamienicy, która dziś służy m.in. Narodowemu Staremu Teatrowi, na drugim piętrze w mansardzie Peipera mieściła się redakcja Zwrotnicy. Jak twierdzili uczniowie i współpracownicy Peipera, m.in. Jan Brzękowski, lokum zawsze tonęło w kłębach dymu, na biurku bezładnie leżały sterty papierów i prenumerowanych pism artystycznych ze świata, a pod ścianą stała wąska otomana. W takich warunkach rozwinęło się jedno z kluczowych dla rozwoju polskiej literatury i sztuki zjawisk. W końcu to pod bokiem Peipera wyrosło grono czołowych poetów i prozaików – oprócz Brzękowskiego warto wspomnieć Juliana Przybosia, Jalu Kurka i Adama Ważyka. To właśnie w tej narożnej kamienicy w samym centrum Starego Miasta, w małym pokoiku z oknami wychodzącymi na Szewską, powstał najważniejszy manifest Awangardy Krakowskiej zatytułowany Miasto. Masa. Maszyna, w którym Peiper wzywał artystów do włączenia się w rytm dziejów i budowy nowego porządku opartego na trzech filarach: rewolucji urbanistycznej, rewolucji proletariackiej i rewolucji technicznej.
