Muzeum Stylu Zakopiańskiego w Willi Koliba

To tutaj wszystko się zaczęło. W drugiej połowie XIX wieku Zakopane przeżywało swój rozkwit. Jak grzyby po deszczu zaczęły wyrastać wille stawiane w popularnych wówczas stylach szwajcarskim i tyrolskim. Stanisław Witkiewicz, który postulował wytworzenie narodowego stylu opartego na wykorzystaniu ludowych motywów, namówił Zygmunta Gnatowskiego – zamożnego ziemianina z Podola i kolekcjonera ludowej sztuki góralskiej – do wybudowania swojego domu letniego w stylu zakopiańskim. Budowę Willi Koliba, pierwszego domu w stylu zakopiańskim, ukończono w 1893 r.

Oryginalny zamysł Witkiewicza co do kształtu budynku nie przetrwał do naszych czasów – w 1901 r. Gnatowski zdecydował się dobudować skrzydło od strony zachodniej. Zaledwie pięć lat później Gnatowski zmarł, nie pozostawiwszy żadnych spadkobierców. Kolibę sprzedano, a jego etnograficzna kolekcja, która mieściła się w willi, została przekazana (zgodnie z ostatnią wolą właściciela) Muzeum Tatrzańskiemu w Zakopanem.

Po śmierci Gnatowskiego Koliba wielokrotnie zmieniała właścicieli i traciła wiele ze swego pierwotnego uroku. W 1935 r. – adaptując willę na dom wypoczynkowy – znacznie zmieniono wystrój pomieszczeń (większość zabytkowych pieców uległa rozbiórce, zniknęły unikatowe podłogi, a we wnętrzach zagościł styl art déco). Paradoksalnie okres okupacji nie przyniósł ze sobą zniszczeń – w willi mieściła się siedziba Hitlerjugend. Po wojnie Kolibę znów przekształcono w dom wypoczynkowy, a następnie w dom dziecka, który funkcjonował tam do 1984 r., kiedy to Muzeum Tatrzańskie rozpoczęło prace remontowe.

Muzeum Stylu Zakopiańskiego – filia Muzeum Tatrzańskiego otworzyło dla zwiedzających swoje podwoje w 1993 r. Do dzisiaj pozostaje jedynym miejscem w Polsce, które kompleksowo ukazuje historię, myśl i dorobek pierwszej opracowanej i zrealizowanej koncepcji stylu narodowego, opartego na budownictwie i zdobnictwie górali podhalańskich.