Wstęp
Figura diabła
W wierzeniach nieodłącznie związany z ciemną mocą, nakłaniającą słabego człowieka do złego, objawiał się w przeróżnej postaci. Czasem tylko wył ukryty w zagajniku („Złe w goju”), czasem sapał schowany w stajni, budząc postrach. Raz miał postać cienia przemykającego w ciemnym miejscu, kiedy indziej widziany był w lesie, jak płoszył zwierzynę, a innym razem prosił o ogień przechodzącego leśną drogą wędrowca. To on poruszał rękami zabójców, rozbójników, złodziei i pijaków czyniących krzywdę innym. W skrajnych przypadkach człowiek opętany przez Złego potrafił się targnąć na swoje — dane od Boga — życie. Diabeł skłaniał do złego, by opętać i zabrać na wieczne potępienie duszę nieszczęśnika. Osoby pod jego wpływem mogły rzucać uroki i ściągać na wieś czy sąsiadów przeróżne nieszczęścia. Wszystko, co niedobrego spotykało ludzi, było przypisywane diabłu. Dziwny wygląd i zachowanie, a także wszechobecność napawały ludzi lękiem. Starali się oni wszelkimi metodami przepędzić Złego — m.in. modlitwą. Ogromne znaczenie miał też dźwięk dzwonu, który przywoływał anioły i na zawsze wyganiał czarta z okolicy.