Pierwszy dworzec powstał tu już w połowie XIX wieku i był częścią ważnego węzła kolejowego: z Oświęcimia można było dojechać do Wiednia, Krakowa Podgórza i przez Katowice do Wrocławia, krótko mówiąc – zarówno do Austrii, jak i do Prus. Kolej żelazna to oczywiście impuls do rozwoju przemysłu, ale w przypadku Oświęcimia stało się coś jeszcze – przez specyficzne położenie u zbiegu granic zaborów miasto odegrało fundamentalną rolę w fali emigracyjnej przełomu wieków. Z oświęcimskiej stacji emigranci jechali koleją najpierw do Hamburga lub Bremy, skąd statkami płynęli dalej do Nowego Jorku bądź Buenos Aires. To tu powstało „pierwsze koncesyonowane Biuro Podróży i Spedycyjne” Zofii Biesiadeckiej, organizujące wyjazdy „za chlebem” (na ile ten proceder był uczciwy i dlaczego Polska żyła „procesem wadowickim”, dowiemy się później, w muzeum). Dla przybywających tłumnie mieszkańców Galicji powstało całe osiedle, tzw. „osada barakowa”, która mogła pomieścić kilkanaście tysięcy ludzi. Te fakty zaważyły na przyszłości miasta.

Dworzec z lat PRL-u, powstały w wyniku gruntownej modernizacji poprzedniego, nie wytrzymał próby czasu i został zastąpiony przez tzw. Innowacyjny Dworzec Systemowy – zoptymalizowany, ustandaryzowany, kompaktowy pawilon. Budynki tego typu pełnią tylko funkcje, które są niezbędne w danym miejscu, zatem stanowią przeciwieństwo dworców połączonych z galeriami handlowymi. W Oświęcimiu jest to niski stalowoszary budynek z wieżą zegarową, mieszczący poczekalnię, kasy, toalety, pocztę i kilka lokali komercyjnych. To, co go wyróżnia, to wielkoformatowa mozaika autorstwa Kazimierza Gąsiorowskiego z lat 60., przeniesiona z holu dawnego dworca. Powstała w małopolskiej spółdzielni „Kamionka” w Łysej Górze z kamieni i grudek szklanych, składa się z dwóch części: żywszej (karmin, ugry) i spokojniejszej (beż, biel, czerń). Ale niech nie zmyli nas niewielki rozmiar jej elementów – przeniesienie jej do nowej lokalizacji stanowiło prawdziwe wyzwanie techniczne i logistyczne. Całość ważyła prawie sto ton! Żywą reinterpretacją mozaiki jest przemyślnie skomponowana zieleń miejska – układ roślin powtarza motywy abstrakcyjnej kompozycji.

Dlaczego startujemy z tego miejsca? Bo to najlepszy nowy budynek użyteczności publicznej województwa małopolskiego 2021 roku, a to, co nas czeka w mieście, również powstało na przestrzeni ostatniej dekady. Oświęcim dotrzymuje kroku nowoczesności!