Miliardy lat
Autor: dr Agata Jurkowska, Licencja: CC-BY 3.0 PL
Czas mierzony w sekundach, minutach, godzinach, dniach, miesiącach, latach towarzyszy nam już od narodzin. Ułatwia komunikację, organizuje życie. Czas istniał od początku, ludzie jedynie nauczyli się go opisywać, obserwując cyklicznie powtarzające się zjawiska natury. Geolodzy mierzą czas w milionach, a nawet miliardach lat. Błąd w oszacowaniu wieku bezwzględnego (czyli liczonego od momentu powstania do dziś) danego obiektu geologicznego wynoszący jeden czy dwa miliony lat wydaje się niczym wobec historii Ziemi…
Jednak czy umiemy sobie wyobrazić, ile to jest milion lat? Czy umiemy sobie wyobrazić różnicę pomiędzy 165 milionami lat a miliardem lat? Pewnie nie, bo nasze życie jest zbyt krótkie. Zapraszam do odkrywania, w jaki sposób geolodzy odmierzają czas. Skamieniałości to szczątki roślin i zwierząt, które zachowały się w stanie kopalnym do naszych czasów. Po śmierci danego organizmu części miękkie jego ciała (np. narządy wewnętrzne, skóra) ulegają rozkładowi, natomiast części twarde (kości szkieletu, muszle) zachowują się i pod przykryciem osadu ulegają procesowi kamienienia. To właśnie te pozostałości są dla geologów wskazówkami.
Amonit Euaspidoceras paucituberkulatum Arkell
Muzeum Geologiczne WGGiOS AGH
Amonity to morskie głowonogi, które w okresie jurajskim pływały w ciepłym morzu. W okolicach Krakowa można znaleźć liczne ośródki (stwardniały osad wypełniający wnętrze muszli) tych zwierząt. Amonity jurajskie były doskonałymi pływakami. Osiągały ogromne rozmiary, największy znaleziony okaz ma ok. 3 m średnicy. Zwierzęta te pomagają nam określać wiek skał, ponieważ stanowią doskonałe skamieniałości przewodnie. Poszczególne gatunki amonitów opisane przez paleontologów istniały na Ziemi stosunkowo krótko (parę milionów lat). Znaleziska skamieniałości przedstawicieli tych gatunków w skałach osadowych umożliwiają dokładne oszacowanie wieku skał. Tego typu skamieniałości nazywamy skamieniałościami przewodnimi. W tym przypadku jako jednostkę czasu (poziom biostratygraficzny) przyjmuje się występowanie danego gatunku na Ziemi, którego przedstawiciele znajdowani są w stanie kopalnym. Najczęściej skamieniałościami przewodnimi są gatunki o rozprzestrzenieniu globalnym, dzięki czemu te same poziomy, np. amonitowe, mogą być wyróżnione na każdym kontynencie. Amonity są szczególnie przydatne jako skamieniałości przewodnie w okresie jurajskim i kredowym.
Łodzik Cymatoceras patens
Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN
Istnieją na Ziemi gatunki zwierząt, które pojawiły się wiele milionów lat temu i w formie niemal niezmienionej przetrwały do czasów współczesnych. Takie gatunki nie mogą być skamieniałościami przewodnimi. W jurajskich i kredowych morzach oprócz amonitów pływały, znane nam również ze współczesnych mórz, łodziki. Chociaż wyglądem przypominają amonity, to jednak są ich dalekimi krewnymi. Pierwsze osobniki, które co prawda (ze względu na prostą muszlę) nie przypominały znanego nam dzisiaj Nautilusa, pojawiły się już w kambrze (ok. 541 mln lat temu).
Liliowce
Muzeum Geologiczne WGGiOS AGH
Liliowce to zwierzęta, które ze względu na swoją nietypową morfologię mogą być mylone z roślinami. Obecnie stanowią stosunkowo nieliczną grupę morskich zwierząt, jednak we wcześniejszych epokach geologicznych powszechnie występowały w ciepłych morzach. Dzięki temu poszczególne gatunki liliowców są wykorzystywane w geologii do odmierzania czasu. Kielichy tych zwierząt w stanie kopalnym zachowują się bardzo rzadko, jednak łodygi, które po śmierci rozpadają się na szereg pojedynczych płytek, zwanych krynoidami, są znajdowane stosunkowo często.
Liliowce to zwierzęta, które ze względu na swoją nietypową morfologię mogą być mylone z roślinami. Obecnie stanowią stosunkowo nieliczną grupę morskich zwierząt, jednak we wcześniejszych epokach geologicznych powszechnie występowały w ciepłych morzach. Dzięki temu poszczególne gatunki liliowców są wykorzystywane w geologii do odmierzania czasu. Kielichy tych zwierząt w stanie kopalnym zachowują się bardzo rzadko, jednak łodygi, które po śmierci rozpadają się na szereg pojedynczych płytek, zwanych krynoidami, są znajdowane stosunkowo często.
Całą prezentację znajdziecie tutaj: http://muzea.malopolska.pl/interpretacje/-/a/czas-w-geologii
Autorką prezentacji jest dr Agata Jurkowska – geolog, związana z Instytutem Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Źródło: Wirtualne Muzea Małopolski, www.muzea.malopolska.pl
Prawa do obiektu: Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN: http://www.ing.pan.pl/muzeum/indeksm.htm
Digitalizacja: RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski
