...Nasza kultura łowiecka może zaimponować innym krajom przez to, że potrafimy kochać przyrodę i racjonalnie nią gospodarować.    
Ks. Kardynał Józef Glemp Prymas Polski  

Kultura łowiecka jest częścią kultury narodowej, stanowi ogół tworzonego przez pokolenia dziedzictwa materialnego i duchowego dorobku w zakresie: sztuki, tradycji i etyki łowieckiej, a także obejmuje kult patronów myśliwych, trofeistyki, wystawiennictwa i kolekcjonerstwa łowieckiego[1].

Kraków i ziemia krakowska należą do rejonów o szczególnym znaczeniu dla łowieckiego dziedzictwa kulturowego. Kraków jest jednym z najstarszych ośrodków kultury łowieckiej w Polsce. Na ziemi krakowskiej kształtowały się najwspanialsze tradycje polskiego łowiectwa, tworzyły zręby działalności organizacyjnej, rozwijała się sztuka i twórczość artystyczna związana z łowiectwem.

W Krakowie już w XVI wieku wydawano dzieła literatury należące obecnie do najstarszych zabytków piśmiennictwa łowieckiego. Łowiectwo było reprezentowane w twórczości najwybitniejszych artystów związanych z Krakowem.

Współcześnie, najważniejszym z przejawów kultury łowieckiej są tradycje i zasady etyki łowieckiej, które zostały zawarte w „Zbiorze zasad etyki i tradycji łowieckich” uchwalonym przez Naczelną Radę Łowiecką Polskiego Związku Łowieckiego. Zasady te stanowią formę prawodawstwa organizacyjnego. Dotyczą głównie zachowań i postępowania myśliwych wobec zwierzyny, przyrody (łowiska), społeczności myśliwych, pomocników łowów i społeczności lokalnych. Tradycje i etyka pełnią ważną rolę kulturotwórczą, wzbogacając przeżycia łowieckie, a także pogłębiają wiedzę o łowiectwie.  

Do najważniejszych zwyczajów i ceremoniału łowieckiego należą:
1) język myśliwych (słownictwo łowieckie),
2) sygnały myśliwskie (sygnalistyka łowiecka),
3) odprawa myśliwych przed polowaniem – uroczysta zbiórka myśliwych w celach organizacyjnych, w tym zapoznania myśliwych i pomocników z planem polowania,
4) ślubowanie – ceremoniał związany z przyjęciem adeptów do grona myśliwych,
5) chrzest myśliwski – zwyczaj stosowany po upolowaniu przez myśliwego pierwszej sztuki zwierzyny danego gatunku,
6) pasowanie na myśliwego – zwyczaj stosowany po upolowaniu przez myśliwego pierwszej sztuki zwierzyny grubej,
7) wręczanie „złomu” (odłamanej gałązki) myśliwemu i składanie jej części na tuszy upolowanego zwierza („ostatni kęs”) – zwyczaj związany z wyrazem szacunku wobec zwierzyny,
8) pokot – uroczyste zakończenie polowania, podczas którego myśliwi oddają hołd zwierzynie (przy zdjętych nakryciach głowy grane są sygnały myśliwskie dla uczczenia poszczególnych rodzajów upolowanej zwierzyny),
9) król polowania i król sezonu – zwyczaj związany z wyróżnieniem myśliwego, który został królem polowania lub sezonu myśliwskiego.  

Ważnym przejawem kultury łowieckiej jest, odradzająca się z okresu międzywojennego, tradycja kultu św. Huberta. Wyrazem tego są organizowane przez myśliwych uroczystości hubertowskie połączone z mszami hubertowskimi, uroczystymi łowami, a także liczne kapliczki ku czci patrona wznoszone przez myśliwych i leśników.

W tradycji łowieckiej, obok polowań hubertowskich, szczególne znaczenie mają także polowania wigilijne, sylwestrowe i noworoczne. Polowanie wigilijne należy do najstarszych polskich tradycji myśliwskich, zwykle ma symboliczny przebieg i połączone jest ze składaniem życzeń. W tym dniu myśliwi prastarym zwyczajem dzielą się opłatkiem i karmą ze zwierzyną. W wielu kołach łowieckich żywa jest tradycja polowań sylwestrowych lub noworocznych, niektóre z kół organizują wspólną z rodzinami wigilię lub myśliwską zabawą sylwestrową witają nowy rok.

Z tradycją łowiecką związane są także sztandary łowieckie, jako najważniejszy znak i symbol organizacyjny jednoczący myśliwych w PZŁ we wspólnej organizacji na szczeblu koła łowieckiego, okręgu i kraju. Tradycyjnie społeczność myśliwych wyróżnia galowy strój organizacyjny, w którym myśliwi uczestniczą w zebraniach i uroczystościach łowieckich. Od wielu lat ziemia krakowska jest miejscem licznych wydarzeń kulturalnych, w tym imprez propagujących różne dziedziny łowiectwa, np. wystaw łowieckich, uroczystości hubertowskich, imprez sokolniczych, strzeleckich i kynologicznych.

Do szczególnie ważnych należał Jubileuszowy 40. Kongres Międzynarodowej Rady Łowiectwa i Ochrony Zwierzyny (CIC) w Krakowie w dniach 15–19 maja 1993 roku, który zgromadził blisko 300 uczestników z 40 krajów. W kongresie tym uczestniczyli przedstawiciele najwyższych władz CIC z prezydentem Heinrichem III Księciem Reuss, władze samorządowe, przedstawiciele Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz najwyższych władz PZŁ. Kongres stanowił zarazem nowoczesne forum wymiany poglądów na tematy problemów łowiectwa i ochrony zwierzyny. Historycznym wydarzeniem było poświęcenie nowego sztandaru PZŁ podczas uroczystej mszy hubertowskiej odprawionej 16 maja 1993 roku w Bazylice Mariackiej w Krakowie przez ks. Infułata Jana Kościółka, kapelana PZŁ ks. Konstantego Kordowskiego i 30 księży myśliwych. Z okazji kongresu w hali sportowej WKS „Wawel” zorganizowano w dniach 15 maja–6 czerwca 1993 roku największą w historii ogólnopolską wystawę łowiecką pt. „Łowiectwo – Natura – Cywilizacja”.

W dniach 20–24 października 1994 roku w Niepołomicach odbyło się międzynarodowe spotkanie sokolników pod hasłem „Popularyzacja ochrony ptaków drapieżnych i tradycji łowieckich” – „XXII Łowy z sokołami”. Była to największa w historii łowiectwa na ziemi krakowskiej impreza sokolnicza, która zgromadziła ponad 80 sokolników i sympatyków sokolnictwa z Polski i Europy. Łowom z sokołami towarzyszyła sesja naukowa pod hasłem „Sytuacja populacyjna i metody ochrony ptaków drapieżnych”. Z okazji łowów na skraju Puszczy Niepołomickiej odbyła się uroczysta, polowa msza święta ku czci św. Bawona – patrona sokolników.

Do cyklicznych imprez kulturalnych należą „Dni Hubertowskie” zorganizowane po raz pierwszy w Krakowie w 1995 roku w salach Klubu Dziennikarzy „Pod Gruszką” Krakowskiej Fundacji Dziennikarzy „Merkuryusz”. Odbywają się one corocznie, początkowo w Krakowie, a od 1998 roku na Zamku Królewskim w Niepołomicach. W 2014 roku uroczyście obchodzono „XX jubileuszowe Dni Hubertowskie” w Niepołomicach.

W ramach obchodów hubertowskich na szczeblu okręgowym organizowane są corocznie msze hubertowskie. W latach 2004–2007 msze hubertowskie odbywały się w Katedrze na Wawelu, a od 2008 roku organizowane są w Bazylice Mariackiej. W mszach uczestniczą myśliwi kół łowieckich z pocztami sztandarowymi, przedstawiciele władz państwowych, samorządowych, PZŁ, Lasów Państwowych, Bractwa Kurkowego, sokolnicy, kynolodzy oraz sympatycy łowiectwa.

Duże znaczenie dla kultury łowieckiej ma działalność Małopolskiego Centrum Kultury Łowieckiej PZŁ na Zamku Królewskim w Niepołomicach, zapoczątkowana cyklem wystaw łowieckich w latach 1998–2002. Na terenie sal wystawowych Centrum, oprócz ekspozycji stałych organizowane są ekspozycje czasowe, ukazujące dorobek z zakresu kultury łowieckiej.

Do największych imprez związanych z kulturą łowiecką należał I Międzynarodowy Festiwal Muzyki Myśliwskiej w Krakowie i w Niepołomicach w 2013 roku. W ramach festiwalu zorganizowano XVIII Ogólnopolski Konkurs Sygnalistów Myśliwskich „O Róg Wojskiego” i IV Ogólnopolski Konkurs Muzyki Myśliwskiej. Festiwal ten miał szczególne znaczenie dla rozwoju tradycji sygnalistyki myśliwskiej w Małopolsce. Do rozwoju tradycji sygnalistyki myśliwskiej na ziemi krakowskiej znacząco przyczyniła się także organizacja odbywającego się corocznie od 2009 roku Małopolskiego Konkursu Sygnalistyki Myśliwskiej „O Róg Zbramira”.

Krakowscy myśliwi z chlubą dziedziczą tradycje łowieckie przodków, dążąc do zachowania dorobku materialnego i duchowego polskiego łowiectwa dla następnych pokoleń.    

Literatura:
1989. Nehring H., Kehl J., Łowiectwo oczami artystów. KAW, Warszawa.
1993. Mazaraki M., Łowiectwo w Polsce. KAW, Kraków
1993. Szałapak E., Tradycje i zwyczaje w kole łowieckim. Of. Wyd. Alma-Pres, Warszawa.
2002. Szpetkowski K., Historia łowiectwa na Ziemi Krakowskiej. Wyd. „Łowiec Polski”, Kraków, Warszawa.
2005. Praca zbiorowa, Raport o stanie łowiectwa w województwie małopolskim. Małopolski Sejmik Łowiecki, Kraków. 
2005. Szpetkowski K., Bonczar Z., Jamka W.A., Niepołomice w historii i tradycji polskiego łowiectwa. FHU Anpol, Kraków.
2006. Szpetkowski K., Etyka Łowiecka. Wyd. „Łowiec Polski”, wyd. II, Warszawa.
2008. Okarma H., Tomek A., Łowiectwo. Wyd. H2O, Kraków.
2012. PZŁ, Zbiór zasad etyki i tradycji łowieckich. Uchwała NRŁ nr 29a/2012 z 11.12.2012 r.              

[1] Szpetkowski K.J., 2002.

Fot. pixabay.com, domena publiczna