W Polsce od pewnego czasu panuje trend zakładający zwrócenie się ku kulinarnym tradycjom, odrzucenie gotowych produktów i wyrób tego, co się da, w domu. Pieczemy własne chleby, warzymy własne piwo, wytwarzamy sery i wędzimy wędliny. Jak nasi przodkowie. Choć nie do końca. 

Weźmy chleb. Najbardziej dziś pospolity biały chleb pszenny w średniowieczu uznawany był za produkt luksusowy, a pozwolić sobie na niego mogli jedynie bogacze. Pospólstwo żywiło się podpłomykami, ewentualnie chlebem żytnim. Najpopularniejszym wówczas gatunkiem zboża było proso, z którego chleba raczej nie wypiekano. Pszenica i żyto pojawiły się później, a ich popularność rosła powoli.

Spożywanie mięsa jest tak zakorzenione w naszej kulturze, że trudno sobie wyobrazić czasy, w których go nie jedzono. A jednak, średniowieczni chłopi byli w większości przymusowymi wegetarianami. Miały na to wpływ przede wszystkim regalia, zakazujące polowań na dziką zwierzynę i połowu ryb, które zarezerwowane były dla możnych. Inaczej sytuacja wyglądała na dworze. Jego mieszkańcy wraz z rycerzami żywili się najlepszą dziczyzną, doprawianą przyprawami sprowadzanymi z dalekich krajów, którą zagryzano białym pieczywem i popijano miodem pitnym.

W średniowieczu wśród możnych niezwykle popularne były spektakularne uczty. Wówczas na stołach pojawiało się to, co dany szlachcic miał najlepszego do zaoferowania: pieczone prosięta, przepiórki, bażanty, sarny czy dziki. Często raczono się także ogonem bobra i niedźwiedzimi łapami. W przeciwieństwie do gospodarstw chłopskich, w kuchni dworskiej przeważało mięso, warzywa w większej ilości pojawiły się dopiero w XVI wieku za sprawą królowej Bony. Z kolei sprowadzane z Dalekiego Wschodu przyprawy miały na celu nie tylko wzbogacenie smaku mięsa, ale także zabicie aromatu zgnilizny, gdyż z powodu ograniczonych możliwości przechowywania, świeżość mięsa często pozostawiała wiele do życzenia. Do mięsa serwowano rozmaite kasze, ponieważ ziemniaki, podobnie jak inne warzywa, pojawiły się w Polsce dopiero później. 

W średniowieczu najpopularniejszym alkoholem na dworskich stołach był miód pitny. Nie mając wina, robią pewien napój z miodu, który upija ludzi znacznie bardziej niż wino – pisał o Polakach wenecki podróżnik Ambrogio Contarini w XV wieku. Był to trunek kosztowny. Chłopi pili głównie piwo, które używane było także do przygotowywania zup, tak zwanych piwnych polewek, w których skład poza piwem wchodziły między innymi cukier, jaja i kawałki chleba. 

Dziś większość średniowiecznych dań byłaby dla nas trudna do zaakceptowania – były zbyt ciężkie i zanadto tłuste. Trudno się dziwić, w końcu wraz z upływem wieków kuchnia dopasowywała się do realiów i ewoluowała wraz rozwojem społecznym. Dziś nie ma już rycerzy, którzy musieli najeść się do syta, jako że w perspektywie mieli kilkudniowe podróże konno czy bitwy, podczas których jedzenia mogło zwyczajnie zabraknąć. 

Fot. proso, główna roślina uprawna w początkach polskiego średniowiecza, pixabay.com, domena publiczna